صلح لیبرال در خاورمیانه؛ امکان یا امتناع؟

 

  🔰حلقه‌ی مطالعاتی یک‌چند با همکاری پژوهشکده‌ی مطالعات پیشرفته‌ی خاورمیانه برگزار می‌کند:

صلح لیبرال در خاورمیانه؛ امکان یا امتناع؟

دومین پنل از نشست صلح پایدار؛ گفت‌وگویی درباره‌ی امکان‌ها

 

خاورمیانه منطقه‌ای است که راه رفتن روی لبه‌ی تیغِ سیاست بین‌الملل سرشت سیاست‌ورزی در آن بوده است. در سپهر سیاست عملی، سیاستمداران، پادشاهان و امیران این منطقه هرکدام به‌نوبه‌ی خود در پی حفظ موازنه‌ای به نفع سرزمینشان در بازی‌ بزرگ ابرقدرت‌ها بوده‌اند...

 

◽️در دومین پنل این نشست بناست حول محور خاورمیانه، تاریخ سیاسی آن و ایده‌ی صلح لیبرال در خاورمیانه گفت‌‌وگو کنیم.

 

◽️با حضور

⬅️ محمد صبوری / مترجم آثار کانت 
📌 آیا اندیشه ی «صلح پایدار» می تواند بار دیگر ما را در برابر سیل حوادث تجهیز کند؟ 

⬅️ محمد ملاعباسی / استاد جامعه شناسی دانشگاه علامه طباطبایی 
📌 میراث جنگ سرد: بازاندیشی در صلح، جنگ و مداخله‌ی بشردوستانه در خاورمیانه

⬅️ مجتبی مقصودی / موسس انجمن مطالعات صلح ایران و استاد دانشگاه آزاد اسلامی 
📌 پنجره‌ی فرصت در مسیر دستیابی به صلح پایدار در خاورمیانه، با تاکید بر روابط ایران و آمریکا

⬅️ شهاب دلیلی / مدیر گروه متن های اساسی در خاورمیانه پژوهی در مرکز مطالعات استراتژیک خاورمیانه
📌 مرثیه ای برای صلح در خاورمیانه؟ 
 

 

◽️زمان برگزاری:

پنجشنبه ۲۱ فروردین ۱۴۰۴ (دهم آوریل ۲۰۲۵)

ساعت ۱۶ (UTC 12:30)

🔹این نشست به صورت حضوری و مجازی‌ برگزار می‌شود.

 

◽️مکان برگزاری:

تهران، بلوار کشاورز، خیابان شهید نادری، نرسیده به خیابان ایتالیا، پلاک ۶

🔻حلقه‌ی مطالعاتی یک‌چند

@halghe_yekchand

🔻پژوهشکده‌ی مطالعات پیشرفته‌ی خاورمیانه

@imessiran

 

مصاحبه ای که شنیده نشد؛ بلکه برعکس عمل شد!

مصاحبه ای که شنیده نشد؛ بلکه برعکس عمل شد!

مقصودی: دستاوردهای برجام کم نیست، انتظارها زیاد است

مصاحبه دکتر مجتبی مقصودی با خبر آنلاین

سعید جعفری

29 دیماه 1395

https://www.khabaronline.ir/news/623921/

 

مصاحبه ای مفصل با سعید جعفری روزنامه نگار و تحلیل گر مسائل بین الملل  در زمستان 1395 در دفتر خبرآنلاین که پاراگراف به پاراگراف حرف جدی، نکته مهم و توصیه و راهبرد در بطن خود دارد. امروز که این مصاحبه را می بینم غبطه می خورم بحال کشور و ملتم از دست حاکمانی که گوش شنوایی ندارند و از این بابت چه هزینه های سنگینی که به جامعه  تحمیل نکردند! خواندن این مصاحبه مفصل را  به همه ی ایرانیان علاقه مند توصیه می کنم.

رئیس انجمن مطالعات صلح ایران در کافه خبر از دست آوردهای برجام می‌گوید و معتقد است دستاوردهای برجام کم نیست و بزرگترین ناکامی برجام این بوده است که نیروهای درون حاکمیتی ان را محل مناقشه سیاسی کرده اند.

سعید جعفری: در یک سالگی برجام همچنان بحث ها پیرامون نتیجه بخش بودن یا نبودن توافقی که تاریخی خوانده می شود ادامه دارد. مخالفان حتی نقاط مثبت را هم با عینک بدبینی می نگرند و نقاط منفی را با بلندگو فریاد می زنند. تا زمانی که هواپیمای ایرباس وارد کشور نشده بود، توافق با ایرباس و بوئینگ را غیر قابل اجرا می خواندند و با یقین از عمل نکردن طرف غربی به تعهداتشان سخن می گفتند. پس از ورود نخستین ایرباس اما آنها از دریچه ای دیگر لب به انتقاد گشودند و دولت را به دلیل مانور روی این ورود به باد انتقاد گرفتند. آنها البته پیشگویی هایی نخستین خود که هواپیمایی وارد نخواهد شد و بوئینگ و ایرباس به وعده های خود عمل نخواهند کرد را به دست فراموشی سپردند. حالا و در یکسالگی توافقی که در فضای بین الملل جملگی بر لزوم ماندگاری آن تاکید دارند و حتی آنان که در دوران تبلیغات انتخاباتی آمریکا از پاره کردن و نابودی آن سخن به میان می آورند، اعتراف می کنند که دور انداختن کار آن ساده ای نیست و آمریکا را مقصر و منزوی خواهد کرد، هنوز هم هستند دلواپسانی که در فضای داخلی با صدای بلند و شنوایشان فریاد می زنند برجام مساوی هیچ. برای بررسی آثار و نتایج برجام چه در فضای داخلی و چه در بعد منطقه ای و بین الملل از دکتر مجتبی مقصودی دعوت کردیم به کافه خبر بیاید. رئیس پیشین انجمن علوم سیاسی ایران و رئیس کنونی انجمن مطالعات صلح ایران در این گفتگوی مفصل از لزوم بازنگری در برخی سیاست های کلان جمهوری اسلامی در خصوص حضور منطقه ای در مناقشات خاورمیانه سخن گفت. این استاد علوم سیاسی در این گفتگو ضمن تاکید بر دست آوردهای برجام در حوزه سیاست خارجی، اقتصاد و حتی سیاست داخلی، لازمه بیشینه نمودن اثراتش را اجماع داخلی میان کانون های داخلی قدرت بر سر برجام دانست. مشروح گپ و گفت ما با دکتر مجتبی مقصودی را در ادامه می خوانید.

**********

در سالگرد اجرایی شدن برجام قرار داریم و منتقدان بر این باورند این توافق دست آوردی نداشته است. بحث را با بررسی آثار و نتایج این توافق آغاز کنیم. شما هم معتقدید برجام بازده ای برای ما نداشته است؟

خیر من این طور نگاه نمی کنم. نمی توان گفت برجام دست آورد نداشته است، اتفاقا دست آورد ها کم نبود ولی شاید انتظارها بیش از این بود. اگر ما برخی ناکامی ها را در دستیابی به برجام لحاظ کنیم مهمترین ناکامی عدم اجماع در درون نیروهای حاکمیتی است. به عبارت دیگر سه نهاد موجود در درون سیستم سیاسی به آن اجماع لازم نرسیدند. آنچه که ما را در عرصه بین الملی تضعیف کرد فقدان یکپارچگی مواضع در این عرصه است وگرنه در مجموع جامعه جهانی موضوع برجام را پذیرفت و برخورد خوبی هم با آن داشت. به معنای واقعی کلمه ما با یک معامله برد-برد طرف بودیم.

فراموش نکنید که ما در آستانه جنگ قرار داشتیم، تحریم ها به شدت گسترده شده و از امکانات حداقلی به دور بودیم. حالا شاید در موضوع مبادلات بانکی همچنان مشکلاتی باقی مانده اما در عین حال در حوزه کشتیرانی ما توانستیم تحریم ها را خاتمه دهیم در حوزه نفت و پتروشیی سرمایه گذاری های خوبی داشتیم و به راحتی می توانیم نفت خود را بفروشیم، در موضوع سیاست خارجی اعتبار و وجهه جهانی به ایران بازگشت، در خصوص تحریم هوایی و فروش هواپیما گشایش قابل توجهی ایجاد شده. به علاوه شاید در حوزه های اجتماعی و سیاسی هم باید منافع برجام را ببینیم.

به نظر من بخشی از گشایش های فضای سیاسی متاثر از دور شدن از فضای جنگ است. فضای مناقشه باعث می شود عرصه های سیاسی و اجتماعی امنیتی شود و امکان بیان بسیاری از مباحث وجود نداشته باشد. هرچند هنوز مشکلاتی به ویژه در خصوص نهادهای مدنی وجود دارد ولی باید این تصور را داشته باشیم اگر برجام نبود چه بر سر ما می آمد. فضای سیاسی ما در شرایطی که در آستانه درگیری و جدال های نظامی و امثالهم بودیم، می توانست از این هم مسدودتر باشد. ما هنوز با گشایش های کامل سیاسی فاصله زیادی داریم ولی نمی توان حداقل منافعلی را از این وضعیت متصور نباشیم.

در نتیجه اینکه بگوییم برجام دست آوردی نداشت خلاف منطق و واقعیت است هرچند انتظارات ما بیش از این بود. در نتیجه تصور می کنم باید ضمن پذیرش نکات مثبت برجام در عین حال تلاش کرد هم نکات مثبت تقویت شود و هم خلاها و کاستی ها کاهش پیدا کند.

در خصوص تاثیراتش روی بحث منطقه ای چطور می توان این موضوع را مورد بررسی قرار داد. اگر بخواهیم تاثیرات منطقه ای برجام را بررسی کنیم چگونه باید تاثیرات برجام را مورد مطالعه قرار دهیم. از یکسو برخی معتقدند گشایشی که در سوریه ایجاد شد حاصل پول هایی است که در اثر برجام آزاد و به سوریه رفت. ضمن اینکه پیش از اینکه برجامی در کار باشد در گفتگوهای سوریه ما را حتی دعوت هم نمی کردند و پس از برجام بود که نقش آفرینی ایران در سوریه مورد پذیرش قرار گرفت.  در نقطه مقابل اما برخی استدلال میکنند جریان مقاومت و تاکید بر راهبردهای جریان مقاومت سبب تغییر معادله در سوریه و حلب شده و اساسا هیچ ارتباطی میان توفیقات حاصله در سوریه و برجام وجود ندارد.

یک نکته کلی رو می توان رویش توافق داشته باشیم. برجام در مجموع وجهه و جایگاه ایران را در فضای بین الملل ارتقا بخشید. ولی به موازات بهبود وضعیت و وجهه ایران رقبای ما خیلی از این وضعیت راضی نبودند. کشوری مانند عربستان سعودی تعاملات ما با غرب را یک آسیب برای خود ارزیابی کرد. در نتیجه تصور اینها این بود که ما هرچه به غرب و آمریکا نزدیک تر شویم آنها برگ های برنده خود را از دست خواهند داد و در نتیجه در میان بازیگران منطقه ای مقاومتی بیش از گذشته مشاهده شد. برای برخی از نیروها به سودشان بود که فضای پیش از برجام و جنگ و ستیزه و مناقشه باشد تا از کنار آن بتوانند سرپل ارتباطی و اقتصادی داشته و با دلالی بتوانند به منافع خود دست یابند.

از این جهت به نظر می رسد برخی از این بازیگران متضرر شدند ولی من معتقدم برجام یک پروژه ناتمام است و ما باید گام های جدی تری در این حوزه برداریم. اولین نکته این است که هنوز نهادهای درون حکومتی و حاکمیتی به یک اجماع در میان خود نرسیده اند. برای اینکه برجام به یک پروژه تمام موفق بدل شود باید روی موضوع برجام و منافع متصور از آن در درون سیستم به یک جمع بندی و توافق برسیم. اگر این توافق و مصالحه در درون نهادهای درون حکومتی ایجاد شود ظرفیت برای بهره برداری از منافع برجام بیشتر خواهد بود. یعنی بخشی از ناتوانی ما در بهره گیری از ظرفیت های برجام به دلیل عدم اجماع داخلی است. البته من بیش از اجماع به مفهوم مصالحه باور دارم. یعنی مصالحه سیاسی میان نهادها و نیروهای داخلی.

با قاطعیت عرض کنم بخش قابل توجهی از جامعه برجام را به عنوان یک دست آورد می داند اگر نظرسنجی صورت گیرد به نظر می رسد بیشتر مشکل به نخبگان در قدرت بازگردد. حتی نخبگان غیر اجرایی خارج از قدرت هم روی منافع حاصل از برجام اجماع نظر دارند. به نظر می رسد بخش هایی از نخبگان حاکمیتی که برجام را به ضرر خود می دانند و آن را مساوی با گشایش فضای سیاسی تلقی می کنند با برجام و نتایج آن مخالفت می ورزند. در نتیجه اگر برجام را مساوی یک دست آورد در سیاست خارجی بدانیم که حتما هم همینطور است، این پروژه ای ناتمام است مگر اینکه با گشایش فضای داخلی و عرصه سیاست داخلی به یک روند کامل و تمام عیار تبدیل می شود.

پیام سفر پاپ فرانسیس؛ تقویت جریانات صلح طلب و میانه رو در منطقه

پیام سفر پاپ فرانسیس؛ تقویت جریانات صلح طلب و میانه رو در منطقه

انجمن علمی مطالعات صلح ایران

سخنرانی دکتر مجتبی مقصودی

 در وبینار علمی

"دیپلماسی دینی در خدمت صلح"

به مناسبت سفر پاپ فرانسیس به عراق

چهارشنبه ۲۰ اسفند ۱۳۹۹  

 

 

رویکرد تحلیلی ام خوشبینانه، و خارج از رویکرد مرسوم رسمی و توطئه انگارانه و پیچیده سازی است و بدنبال موشکافی و پیدا کردن ردپای آمریکایی ها و اسراییلی ها و تحلیل های پیچیده نیستم

 

اول: چرا سفر رهبر کاتولیک های جهان به عراق مهم است؟

اکثر تحلیل گران از زوایایی سفر پاپ فرانسیس به منطقه خاورمیانه و به عراق را دارای اهمیت شمرده اند. سفر چهارروزه پاپ فرانسیس به عراق در شرایط همه گیری کرونا و درگیری ها در عراق از اهمیت بسزایی برخوردار بوده و. از منظر داخلی برای دولت الکاظمی، اقلیم کردستان، شیعه و سنی، مسیحی، ایزدی، صابئین و در سطح نیروی داخلی و در سطح منطقه و بین المللی

 

دوم:  زائر صلح

تعدادی از ناظران سیاسی این سفر را به مثابه "سفر صلح" و پاپ فرانسیس را "زائر صلح" نام نهادند که از عراق دیدار و به بغداد، نجف، موصل و اربیل سفر کرده و دیدار هایی با رهبران دینی و مذهبی و به ویژه با مردم رنج دیده موصل و اربیل و دیدار تقریبا یک ساعته بی سابقه ای با رهبر شیعیان جهان آیت الله سیستانی داشته است.

 

سوم: قاب عکسی از دو رهبر دینی

در رسانه ها و شبکه های ارتباطی، تلویزیون ها و مطبوعات "قاب عکس دو نفره" موضوع و مضمون خیلی از یادداشت ها گردید.

پاپ فراتر از یک عالمی دینی یک دیپلمات با فیگورهای دیپلماتیک ابتکار عمل، خلاقیت، زمان شناسی و بهره گیری از تاکتیک های مختلف را در دستور کار قرار داد. دیپلماتی تمام عیار در ردای روحانی!

دنیای امروز دنیای برندسازی است. برندینگ پاپ و سیستانی در یک قاب عکس. هر دو مبادی آداب گفتگویی

این گفتگو بیش از آنکه صبغه مذهبی و دینی داشته باشد با "چاشنی سیاسی و دیپلماتیک" همراه بود.

دنیا دنیای ابتکار عمل هست. بهره گیری از همه ی امکانات موجود و متصور

 

چهارم: کارنامه پاپ فرانسیس:

 پاپ فرانسیس نسبت به رهبران قبلی و فعلی در میان مسیحیان کاتولیک "نوگرا" تلقی می شود.. حمایت از اقلیت های تحت ستم اعم از مسیحی، مسلمان، ایزدی، تجربه سفرهای قبلی او به میانمار، بنگلادش، ترکیه و مصر ( و اظهارات پاپ فرانسیس حمایت از مسلمان روهینگیایی در میانمار، ایغورهای چین، قبطی های مصر، مسیحیان و ایزدی ها

در هر سفری از جایگاه پاپ از نیروهای حاشیه ای که به نام دین و مذهب به حاشیه رانده شدند حمایت کرد و از دیپلماسی عمومی به نحو احسن بهره برد.

 

پنجم:چشم اندازهای سفر:

تقویت جریان صلح طلبی و مدارا جویی دینی- مذهبی..... در چهار دهه اخیر جریان اسلام افراطی و ستیزه جو از همه گروههای دینی مذهبی تقویت شده است. بعد از جریان آیت الله بروجردی در دهه 1960، این جریان را باید به فال نیک گرفت.

ورود پاپ به تقویت جریان صلح گرا در سطح جهان و خاورمیانه و ایجاد امیدواری هایی برای تقویت جریان میانه رو و معتدل در سطح منطقه، بدین لحاظ شاید بتوان این سفر را طلیعه دوره جدیدی  در منطقه دانست. هر چند ارزیابی شتابزده و زودهنگامی است.

در مقابل خشونت طلبان منطقه خاورمیانه را ناراحت کرد و به ایراد و بهانه جویی واداشت.

حمایت از اقلیت های دینی و مذهبی نظیر مسیحی ها و ایزدی ها با اعلام و تکرار نفی و محو خشونت و افراطی‌گری مذهبی

طلیعه و امید به کاهش تنش‌های فرقه‌ای در عراق

تلاش برای بازگردانندن یک میلیون مهاجر مسیحی عراق به موطن خویش که در طول بیست سال اخیر به دلیل

آغاز دور جدیدی از گفتگوی بین ادیان مفهوم صلح در جهان در عالیترین سطح

پاپ گفت: ''چقدر ظالمانه است کشوری که مهد تمدن ها بوده است باید مورد چنین هجوم وحشیانه ای قرار بگیرد، عبادتگاه های تاریخی ویران شوند و هزاران مسلمان، مسیحی و ایزدی کشته شوند یا به اجبار آواره شوند. ''

او ادامه داد:‌ ''ما امروز بر این دیدگاه تاکید می کنیم که برادری قوی تر از برادرکشی، امید قوی تر از نفرت و صلح قدرتمندتر از جنگ است. ''

 

ششم: مسئولیت رهبران دینی

نمی توان مسئولیت و جایگاه روحانی و دینی داشت ولی نسبت به این حجم از خشونت بی اعتناء بود و در کاهش آلام بشری متاثر عصبیت دینی، سهمی ایفاء نکرد. علیرغم آنکه خاورمیانه مهد ادیان ابراهیمی است و منطقا باید منطقه ای آرامش طلب و صلح جو باشد، منطقه جنگ 72 ملت شده است. نسبت به این سفر ارزیابی مثبتی وجود دارد . امید است دیگر رهبران دینی و به ویژه سنی و شیعی نیز سیگنال های مثبتی به این حرکت بدهند

 

هفتم: پیام سفر

آری به صلح

آری به ثبات

آری به گفتگو

آری به تعامل و همکاری

آری به دوستی

و "طلیعه شیفت پارادایمی "به صلح، دوستی، عفو و گذشت و ایثار در سطح منطقه و جهان

 

هشتم: درس هایی برای ما:

بهره گیری از ظرفیت های "دیپلماسی دینی" و کاربست ان در حوزه دیپلماسی عمومی و افکار عمومی برای اعتلای منافع ملی، درازمدت فارغ از عصبیت های محدود در راستای اصلاح ذهنیت های دنیا نسبت به ایران با کاربست این دیپلماسی و بهره گیری از ابتکار عمل های به موقع و هدفمند .

 

آدرس

https://ipsan.ir/2021/03/08/%d8%af%db%8c%d9%be%d9%84%d9%85%d8%a7%d8%b3%db%8c-%d8%af%db%8c%d9%86%db%8c-%d8%af%d8%b1-%d8%ae%d8%af%d9%85%d8%aa-%d8%b5%d9%84%d8%ad/

 

 

 

دیپلماسی نفتی برد – برد ایران و عربستان

دیپلماسی نفتی برد – برد  ایران و عربستان   و چشم انداز صلح در منطقه خاورمیانه

مجتبی مقصودی

یادداشت کوتاه

انجمن علمی مطالعات صلح ایران

دهم آذر1395  

خبر کوتاه است: ایران و عربستان امروز در اجلاس اوپک در مورد وضعیت سهمیه بندی کشورهای صادرکننده نفت به توافق دست یافتند. همکاری امروز ایران و عربستان درخصوص تعیین سقف کشورهای صادر کننده نفت به عنوان دو بازیگر اصلی و رقیب در سطح این سازمان بزرگ اقتصادی و کاهش سهمیه کشورهای صادر کننده عضو برای حفظ  ثبات قیمت در بازار نفت، و در عین حال اجازه به ایران برای حفظ سهمیه نفت خود در سقف قبل از تحریم ها در سال 2012 ، از آغاز روند جدیدی از همکاری های دو قدرت منطقه خاورمیانه حکایت دارد که در سال های اخیر از عراق، لبنان، تا سوریه و یمن رو در روی هم صف آرایی کرده اند.

این توافق می تواند موجبات کاهش درگیری ها و تنش ها در سطح منطقه و در میان مسلمانان گردد. مدیریت سیاسی فضای تنش آلود کنونی از سوی دو کشور، به ویژه در شرایط کنونی که افراطی ترین جناح از جمهوری خواهان سکان قدرت را در کاخ سفید بدست گرفته است و به علاوه این تنش ها از سوی برخی بازیگران فرامنطقه ای تشدید و تحریک می شود، از بازگشت عقلانیت، احیاء عزم و اراده طرفین برای کاهش اختلافات و حفظ  بها و ثبات در بازار نفت خبر می دهد و می تواند مبنای مذاکرات آتی میان دو کشور باشد. 

شاید خوشبینی مفرطی است که این گام و نشانه کوچک از همکاری میان دو کشور را، آغاز همکاری های دو قدرت منطقه ای بدانیم، ولی به عنوان انسانی که در منطقه پرتلاطم منطقه خاورمیانه زندگی می کند و از هر سو جنگ، آتش، خون ریزی، ویرانی و آوارگی را نظاره گر است امیدوارم این همکاری ها آغازی بر روند احیاء آرامش، صلح و امنیت در سطح منطقه باشد.

آدرس کانال تلگرامی انجمن مطالعات صلح ایران @ipsan

به مناسبت روز جهانی صلح

صلح خواهان خاورمیانه متحد شوید!! مجتبی مقصودی: رییس هیئت مدیره انجمن علمی مطالعات صلح ایران به مناسبت روز جهانی صلح ٢١ سپتامبر، مصادف با ٣٠ شهریور، روز جهانی صلح است. امسال این روز را در شرایطی برگزار می کنیم که منطقه خاورمیانه بیش از گذشته درگیر جنگ، منازعه و ستیزه است و افقی برای رسیدن به صلح و ثبات پایداردر منطقه هویدا نیست.  از هر طرف بر طبل جنگ نواخته  می شود و هر یک از طرف های درگیر در سایه نوع بینش و منافع به خود اجازه می دهند به قاضی نرفته حکم داده و قضاوت کنند.     سایه شوم جنگ و منازعه در سطوح داخلی و خارجی هر یک از کشورهای منطقه از لیبی، یمن، سوریه، فلسطین تاعراق گسترده است و هر لحظه نیروها و بازیگران جدیدی به این آوردگاه وارد می شوند و صحنه منازعه را خونین تر، پیچیده تر و مصالحه سیاسی را دور از دسترس تر می سازند. در چنین کارزار خانمان سوزی چه باید کرد؟ مسئولیت  دولت ها، ملت ها، نخبگان و نهادهای مدنی چست؟ در چنین آشفته بازاری که سایه شوم جنگ در سطح منطقه گسترش بیشتر می یابد، بنظر می رسد، به اکثر دولت های منطقه نمی توان امید بست. اکثرا اراده لازم، توان مناسب و مشروعیت واقعی برای این مهم را ندارند و تا حدودی نیز مدار و سکان این کشتی طوفان زده از دستان این بازیگران نیزخارج شده است و به دست گروه های ماجراجو و جنگ سالار افتاده است که حتی نان و آب شان از این طریق ارتزاق می یابد. در چنین زمانه و زمینه ای چاره چیست و راه برون رفت کدام است؟ اگر "مسئولیت مشترک اجتماعی" را مهمترین فصل مشترک همه نیروهای آگاه، مسئولیت پذیر و آینده نگر بدانیم که تنها محدود و معطوف به شخص، گروه خاص و یا نهادی نیست؛ مسئولیت نخبگان، نهادهای مدنی و اجتماعات نخبگانی سنگین تر،  با رسالت اجتماعی شان سازگارتر و در سایه اقدام و عمل فرهنگی و اجتماعی دست یافتنی تر است. در سایه چنین رویکردی، راه اندازی "کمپین صلح خواهی"  بهترین و کم هزینه ترین سلاح برنده در فضای کنونی است که می تواند صلح خواهان منطقه را زیر یک پرچم گرد آورد، همسو سازد و تفهم، تفاهم و مصالحه را رقم زند و از ظرفیت ها و توانمندی های علمی، تخصصی، هنری برای ایفای نقش به بهترین نحوی بهره جوید. مسیر کمپین صلح خواهی متنوع و از ظرفیت های بالایی برخوردار است. از شعر شعرا تا فیلم کارگردانان و موسیقی دلنوازانه و نقاشی زیبای هنرمندان و قلم سحرآمیز نویسندگان، از فضای واقعی تا فضای مجازی، از بازتولید و بازپردازش تاریخی... همگی این ظرفیت را دارند که در این کمپین حضور یابند و صحنه را برای مشارکت بیشتر و تاثیرگذاری اجتماعی، فرهنگی و سیاسی مهیا سازند. حسن ختام کلامم را با دو بیت از قصاید شاعر نغزپرداز "ملک الشعرای بهار" که شعر را در خدمت نهی و نفی جنگ و جنگ طلبان قرار داد استعانت جسته، به پایان می برم: فغان ز جغد جنگ و مرغوای او که تا ابد بریده باد نای او بریده باد نای او و تا ابد گسسته و شکسته پر و پای او روزنامه جام جم: http://press.jamejamonline.ir/Newspreview/2552190925803693355

به مناسبت روز جهانی صلح

صلح خواهان خاورمیانه متحد شوید!! مجتبی مقصودی: رییس هیئت مدیره انجمن مطالعات صلح ایران به مناسبت روز جهانی صلح ٢١ سپتامبر، مصادف با ٣٠ شهریور، روز جهانی صلح است. امسال این روز را در شرایطی برگزار می کنیم که منطقه خاورمیانه بیش از گذشته درگیر جنگ، منازعه و ستیزه است و افقی برای رسیدن به صلح و ثبات پایداردر منطقه هویدا نیست.  از هر طرف بر طبل جنگ نواخته  می شود و هر یک از طرف های درگیر در سایه نوع بینش و منافع به خود اجازه می دهند به قاضی نرفته حکم داده و قضاوت کنند.     سایه شوم جنگ و منازعه در سطوح داخلی و خارجی هر یک از کشورهای منطقه از لیبی، یمن، سوریه، فلسطین تاعراق گسترده است و هر لحظه نیروها و بازیگران جدیدی به این آوردگاه وارد می شوند و صحنه منازعه را خونین تر، پیچیده تر و مصالحه سیاسی را دور از دسترس تر می سازند. در چنین کارزار خانمان سوزی چه باید کرد؟ مسئولیت  دولت ها، ملت ها، نخبگان و نهادهای مدنی چست؟ در چنین آشفته بازاری که سایه شوم جنگ در سطح منطقه گسترش بیشتر می یابد، بنظر می رسد، به اکثر دولت های منطقه نمی توان امید بست. اکثرا اراده لازم، توان مناسب و مشروعیت واقعی برای این مهم را ندارند و تا حدودی نیز مدار و سکان این کشتی طوفان زده از دستان این بازیگران نیزخارج شده است و به دست گروه های ماجراجو و جنگ سالار افتاده است که حتی نان و آب شان از این طریق ارتزاق می یابد. در چنین زمانه و زمینه ای چاره چیست و راه برون رفت کدام است؟ اگر "مسئولیت مشترک اجتماعی" را مهمترین فصل مشترک همه نیروهای آگاه، مسئولیت پذیر و آینده نگر بدانیم که تنها محدود و معطوف به شخص، گروه خاص و یا نهادی نیست؛ مسئولیت نخبگان، نهادهای مدنی و اجتماعات نخبگانی سنگین تر،  با رسالت اجتماعی شان سازگارتر و در سایه اقدام و عمل فرهنگی و اجتماعی دست یافتنی تر است. در سایه چنین رویکردی، راه اندازی "کمپین صلح خواهی"  بهترین و کم هزینه ترین سلاح برنده در فضای کنونی است که می تواند صلح خواهان منطقه را زیر یک پرچم گرد آورد، همسو سازد و تفهم، تفاهم و مصالحه را رقم زند و از ظرفیت ها و توانمندی های علمی، تخصصی، هنری برای ایفای نقش به بهترین نحوی بهره جوید. مسیر کمپین صلح خواهی متنوع و از ظرفیت های بالایی برخوردار است. از شعر شعرا تا فیلم کارگردانان و موسیقی دلنوازانه و نقاشی زیبای هنرمندان و قلم سحرآمیز نویسندگان، از فضای واقعی تا فضای مجازی، از بازتولید و بازپردازش تاریخی... همگی این ظرفیت را دارند که در این کمپین حضور یابند و صحنه را برای مشارکت بیشتر و تاثیرگذاری اجتماعی، فرهنگی و سیاسی مهیا سازند. حسن ختام کلامم را با دو بیت از قصاید شاعر نغزپرداز "ملک الشعرای بهار" که شعر را در خدمت نهی و نفی جنگ و جنگ طلبان قرار داد استعانت جسته، به پایان می برم: فغان ز جغد جنگ و مرغوای او که تا ابد بریده باد نای او بریده باد نای او و تا ابد گسسته و شکسته پر و پای او روزنامه جام جم: http://press.jamejamonline.ir/Newspreview/2552190925803693355

دعوت به نشست همگرایی دینی و دیپلماسی صلح در خاورمیانه

انجمن علمی مطالعات صلح ایران برگزار می کند نشست همگرایی دینی و دیپلماسی صلح در خاورمیانه سخنرانان دکتر محمد امین قانعی راد ( رییس انجمن جامعه شناسی ایران ) دکتر سید جواد میری ( دانشیار پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی ) دکتر محمد منصورنژاد ( پژوهشگر علوم دینی و سیاسی ) زمان : روز سه شنبه 1395/1/31 ساعت : 16- 18 محل برگزاری : تهران: خیابان پاسداران،  خیابان شهید مومن نژاد ( گلستان یکم ) شماره 124 ، پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری

نگاه حذفی و تشدید منازعات در خاورمیانه

گفتگو  و تعامل تنها راه نجات خاورمیانه و ضرورت شکل گیری کمپین صلح خواهی

مصاحبه با خبر آنلاین

سعید جعفری/ سه شنبه 20 بهمن 1394

/ http://khabaronline.ir/

مقصودی: تنها راه نجات خاورمیانه گفتگو، تعامل و شکل گیری اعتدال با محوریت ایران، ترکیه و عربستان است

بین الملل > دیپلماسی -

 رئیس سابق انجمن علوم سیاسی ایران در کافه خبر معضلات و مشکلات پیرامون عدم شکل گیری تفکر صلح خواهی در منطقه خاورمیانه را مورد بررسی قرار داد.

سعید جعفری   

  نگاه حذفی تنها به تشدید منازعات منتج می شود. این جمله کلیدی گفتگوی حاضر است. مصاحبه با رئیس سابق انجمن علوم سیاسی ایران. مجتبی مقصودی به کافه خبر آمده بود تا درباره راهکارهای ترویج اندیشه صلح طلبی بگوید.

رئیس انجمن مطالعات صلح معتقد است "دو عامل سبب جدی تر شدن مفهوم صلح خواهی در منطقه خاورمیانه شده است. نخست واقع گرا شدن نخبگان و دیگری حس ناامنی و خشونت از سوی توده مردم". این دو مولفه باعث شده تا امید برای شکل گیری کمپین صلح خواهی در منطقه تقویت شود. استاد علوم سیاسی  دانشگاه آزاد اسلامی. واحد تهران مرکز  همچنین بر این نظر است "تفکر حذفی و هویت سازی های ایدئولوژیک جز بر سامان ناامنی و خصومت ورزی برقرار نخواهد بود". مقصودی همچنین ترویج نگاه بین الاذهانی و فهم مشترک را راهکاری ضرورری برای دستیابی طرف های مختلف مناقشه به منافع ارزیابی کرد و اظهار داشت "جز با در نظر گرفتن منافع همه گروه های حاضر، صلح و آرامش حاصل نمی آید". مشروح پرسش و پاسخ ما با عضو هیئت مدیره انجمن علوم سیاسی ایران را در ادامه می خوانید.    

   بحث را با موانع شکل گیری مفهوم و اندیشه صلح در منطقه خاورمیانه آغاز کنیم. ما عموما از جنگ به معنای خشونت آمیزش زیاد می شنویم و مفاهیم و اندیشه های جنگ شناسی بیش از صلح شناسی مورد عنایت قرار می گیرد و مبنای عملی اش هم دیده می شود. ولی تلاش ها در جهت تبیین و تسری صلح در منطقه کمتر دیده می شود. ریشه یابی و ریشه شناسی این بحران به کجا باز می گردد؟ به روحیات مردم منطقه مربوط است، کم کاری نخبگان را باید مسئول بدانیم یا عوامل دیگری مورد توجه است؟   

  در منطقه خاورمیانه ما با دو دسته نیروها مواجه هستیم. اگر بخواهیم سنجشی میان این نیروها داشته باشیم به نظر می رسد به دلایل متعددی وزن نیروهای صلح طلب و مصالحه جو تضعیف شده و جایگاه و پایگاهشان را از دست داده باشند. یک دلیل  تضعیف وضعیت و جایگاه طبقات متوسط اجتماعی و اقتصادی به دلیل تحولات اخیر باشد که در نتیجه توان این نیروها رو به تنزل گذاشته است. 

   نکته کلیدی این صلح خواهی با تجربیات قبلی در این است که مطالبه ی جدید غیر سیاسی است؛ بدین لحاظ، صلح فی النفسه در حال تبدیل شدن به یک مفهوم ارزشی است. مشخصا در این سال ها جایگاه و پایگاه اقتصادی طبقه متوسط مطالبه گر در اکثر این کشورها تضعیف شده است. دومین عامل هم این است که اگر در گذشته نوعی فضای رقابتی میان شرق و غرب وجود داشت و روشنفکران با مددجویی از این رقابت به تبیین نظرات خود و یارگیری می پرداختند و قدرت مانور داشتند، با تغییر فضا و یکدست شدن فضا به نفع سرمایه داری لیبرال، مواضع نیروهای فرهنگی و روشنفکری صلح طلب تضعیف شده است. تجربه دیگری هم که حاصل آمد تجربه سیاست خیابانی است. یعنی فهم سیاسی، سیاست در جایگاه آرمانی و مدینه فاضله تا اندازه ای رنگ باخت. بخش هایی که تولید کننده اندیشه و ایده و عمل بودند و نهایت آن ایده های روشنفکری بودند به دولت هایی انجامید که خیلی مطلوب نظر جامعه روشنفکری نبود و در نتیجه سرخورده از آن نگاه آرمانی از دولت های سوسیالیستی در سطح منطقه گرفته تا دولت های ناسیونالیستی عربی و حتی برخی از دولت های اسلامگرا در کل جامعه مشاهده شد و موجبات سرخوردگی جریان های آوانگارد جامعه گردید.    به نظر می رسد نیروهایی که با آگاهی و فهم درست می توانستند پیش قراول اندیشه و پرچم صلح شوند به دلایلی چون تجربه تاریخی، ناتوانی در برآورده ساختن نگاه  و ایده های آرمانی در استقرار دولت های دموکراتیک به حاشیه رانده شدند. نقش نظام های اقتدارگرا و ایدئولوژی های اقتدارگرا و حامیان آنها افزایش پیدا کرد. در واقع در پی استقرار و روی کار آمدن دولت های اقتدارگرای ایدئولوژیک شاهد رادیکالیزه شدن کل فضای منطقه هستیم. یعنی با هویت سازی های افراطی و ایدئولوژیک عملا جوامع آنتاگونیستی و تضادها ترمیم ناپذیر و آشتی ناپذیر شد.

متن سخنرانی در همایش فرهنگ علم، فرهنگ صلح

ترویج فرهنگ کتاب خوانی پیش نیاز گسترش فرهنگ صلح؛ بررسی موردی منطقه خاورمیانه    

دکتر مجتبی مقصودی*   

 

 هم‌زمان با روز جهانی علم در خدمت صلح و توسعه19 آبان 1394 برابر با 10 نوامبر، به اهتمام انجمن ترویج علم، انجمن مطالعات صلح ایران و انجمن علوم سیاسی ایران و تعداد دیگری از نهادها و موسسات دولتی و غیر دولتی "همایش ملی فرهنگ علم، فرهنگ صلح" در برج میلاد برگزار شد و در نشست های مختلف آن دکتر هادی خانیکی، دکتر نسرین مصفا، دکتر مهدی زارع، دکتر محمد منصور نژاد، دکتر عباس کریمی، دکتر ارسلان قربانی شیخ نشین، دکتر کبری روشنفکر، دکتر زرین زرین دار، دکتر علی شهیدی و دکتر مهدی نصر به ارائه مقالات خود پرداختند.

از سخنرانان نشست های عصر دکتر مجتبی مقصودی دانشیار گروه علوم سیاسی دانشگاه آزاد اسلامی و رییس هیات مدیره انجمن مطالعات صلح ایران بود که سخنرانی خود را با عنوان "ترویج فرهنگ کتاب خوانی پیش نیاز گسترش فرهنگ صلح؛ بررسی موردی منطقه خاورمیانه " ارائه دادند. با هم متن این سخنرانی را می خوانیم:   

  منطقه خاورمیانه دهه هاست که درگیر جنگ، منازعه و ستیز است. قطعا عوامل متعدد ژئوپلیتیک، استراتژیک، ژئو اکونومیک در کنار تعدد زمینه ها و بسترهای داخلی، بازیگران منطقه ای و فرا منطقه ای در بروز و ظهور، استمرار و پیچیدگی این معادله چند مجهولی موثر بوده، این مقاله نیز به تکرار دلایل بروز و استمرار خشونت و درگیری از زاویای مذکور نمی پردازد، که هر یک از مولفه ها موضوع و عنوان ده ها اثر اعم از کتاب، مقاله و سخنرانی بوده است؛ بلکه در تلاش است تا فاصله معنی دار جوامع خاورمیانه با عنصر مطالعه، قهر با کتاب و فقر مطالعاتی را در عرصه بدفهمی ها و کژکارکردی های سیاسی- اجتماعی و فرهنگی در عرصه داخلی، مناسبات محلی و ملی و نیز با همسایگان در سطح جوامع خاورمیانه مورد توجه قرار دهد.  

وضعیتی پاردوکسیکال در خاورمیانه؛ از خاستگاه تمدن و ادیان الهی تا خشونت ورزی گسترده و عریان  

 منطقه خاورمیانه از پیشینه علمی، تمدنی، دینی ویژه ای برخوردار است تا جایی که می توان خاورمیانه را گهواره تمدن بشری نامید. قدیمی‌ترین تمدن‌های تاریخی در منطقه‌ای در بین النهرین به وجود آمدند. سومری‌ها، اکدی ها، بابلی‌ها و آشوری‌ها همه در این منطقه شکل گرفته و رشد پیدا کردند. اولین خطوط الفبا و الفبای بابلی، ظهور دین زرتشت و امپراطوری ایران در این منطقه شکل گرفت. این منطقه خاستگاه مهمترین پیامبران الهی، اولواالعزم و صاحب کتاب است. پیامبرانی که مهمترین رسالت شان اصلاح امور، برپایی جامعه ای عدالت محور و هدایت انسانها بوده است . زادگاه ادیان مهمی چون یهودیت، مسیحیت و اسلام و کتاب های تورات، انجیل و قرآن کریم بوده و مکان های مقدس و متبرک این سه دین نیز در این منطقه قرار دارند. خاورمیانه از نخستین خاستگاه های تمدن جهان بوده و بسیاری از باورها و آیین های جهان، از این جا برخاسته اند.   

خاورمیانه خاستگاه آخرین دین الهی و خاتم انبیاء است. دینی که کتاب الهی مهمترین معجزه رسول اکرم (ص) است قرآن کریم کتاب هدایت و رحمت برای مردم است و همیشه تابنده و حاضر در بین مردم بوده و خواهد بود .  

    در حالی که پیامبر اسلام(ص) امی و درس‌نخوانده بود ولی در قرآنی که برای بشر آورده است به قلم و آنچه می‌نگارد سوگند الهی خورده شده است. خداوند بزرگترین موجود عالم هستی و غیرمتناهی به قلم سوگند می‌خورد که این به معنی عظمت طراز قلم است. که در قرآن کریم خداوند متعال به کتاب و قلم سوگند یاد می کند. -         یا پیام اسلام با واژه (اقْرَأْ) یعنی (بخوان) شروع شده است در این کلمه اشاره ای است به این موضوع که اسلام دین علم است جالب است بدانید که در قرآن کلمه (علم) و مشتقات آن بیش از 500 بار تکرار شده است و این نشانگر اهمیت دادن اسلام به مقوله علم آموزی است. پیامبر (ص) یادگیری علم را بر هر زن و مرد مسلمان فرض دانسته است. و انچه که امروز محققان منادی آنند قرآن در 14 قرن پیش به آن اشاره کرده است یا  خداوند می فرماید: (قُلْ هَلْ یَسْتَوِی الَّذِینَ یَعْلَمُونَ وَالَّذِینَ لَا یَعْلَمُونَ إِنَّمَا یَتَذَکَّرُ أُولُو الْأَلْبَابِ) (الزمر: 9) ترجمه :  " آیا کسانى که مى‏دانند و کسانى که نمى‏دانند یکسانند؟ تنها خردمندانند که پند پذیرند" -         یا پیامبر(ص) که شرط آزادی اسرا را یاد دادن سواد به مسلمانان بی سواد قرار دادند. از اهمیت آموزش و خواندن خبر می دهد. -    

     همچنان که روایت از پیامبر اکرم نقل می شود که: «اطلبوا العلم ولو بالصین; دانش بجویید; اگر چه در چین باشد .» براستی با چنین دین، مسلک و روشی چون اسلام که مردم را این گونه(موکدا)به یادگیری علم و کتابخوانی دعوت می نماید، در زندگی اجتماعی اینچنین از آموزه های اسلام دور افتاده اید و بجای پیوند با ریسمان الهی نه تنها اینگونه پراکنده شده ایم، بلکه به روی هم شمشیر کشیده ایم. با چنین مقدماتی و طرح این نکته کلیدی که خواندن، نوشتن، قلم، کتاب و علم آموزی این چنین جایگاهی در دین مبین اسلام دارد، چرا خاورمیانه در چنین وضعیت آشفته ای گرفتار است. در عراق، یمن، بحرین، سوریه، لبنان، فلسطین اشغالی و ترکیه. خشونت عریان، جزمیت، دگماتیسم، افراطی گری ها، قساوت ها.... موج می زند. از برادری و اخوت کمتر نشانی باقیمانده است. بنظر می رسد خشونت در سطح منطقه نهادینه شده است از نهاد خانواده و خشونت خانوادگی،خشونت در متون درسی، خشونت در مناسک مذهبی.... تا خشونت های ساختاری، ایدئولوژیک، هنجاری، سیستماتیک و فراگیر از سوی اکثر دولت های منطقه  ...     مفاهیمی نظیر رواداری، دگر پذیری و تساهل و مدارا توهین سیاسی شده است.نفرت پراکنی و یقه درانی گسترش یافته است، در عوض روشنفکران و حکما و علمای میانه رو و خشونت پرهیز و تساهل مدار به خانه ها خزیده اند...... در یک کلام منطقه اسیر افراطی گرایی لجام گسیخته و سرایت پذیر شده است؟ و خشونت نیز جزیی از زندگی روزمره.... بنظر می رسد آنچه در این میانه ارزشی ندارد جان انسان ها است.  

سخنرانی در دانشگاه صنعتی شریف

یک بستر و دو رویا؛ در مدح و مذمت خشونت مجتبی مقصودیهمایش نقش آموزش در  صلح و توسعه پایدار با تاکید بر کشورهای در حال توسعه/ انجمن ترویج علم ایران/ تهران/ 19 آبان 1393 چکیده:     جامعه پذیری سیاسی از جمله مفاهیم کلیدی حوزه جامعه شناسی سیاسی است که ناظر بر روند آشنایی، درونی سازی و همنوایی فرد با هنجارها، وظایف، حقوق و نقش های سیاسی خود در جامعه است که از خلال فرایند مستمر آموزشی به جامعه و به ویژه به کودکان، نوجوانان و جوانان و به نسل های آینده منتقل می شود. هدف جامعه پذیری سیاسی تربیت افراد به‌ صورتی است که اعضای موثرجامعه سیاسی باشند. جامعه پذیری سیاسی در ایران هم چون همه کشورها با هدف فرهنگ سازی عمومی از مجاری رسمی و غیر رسمی به صورت مستقیم و غیر مستقیم از طریق نظام آموزشی، نظام رسانه ای و مطبوعاتی و تریبون ها و نهادهای عمومی و نیز عملکرد نخبگان و گروه های مرجع بصورت گسترده در میان آحاد جامعه و به ویژه نسل جوان و آینده سازان کشور توزیع و درونی سازی می شود.    در فرایند جامعه پذیری سیاسی نقش دولت و نهادهای رسمی و دولتی اهمیتی دو چندان می یابد. این اهمیت در ساختار سیاسی ایران با چهار ویژگی مهم "اقتصاد مبتنی بر نفت"، "رویکرد و فرهنگ اسلامی - ایرانی "، "تنوع و تکثر فرهنگی" و "قرار داشتن در ژئوپلیتیک پرخشونت خاورمیانه" اهمیتی تام و کمال می یابد و مسئولیتی تاریخی، حساس، بی بدیل و سرنوشت ساز بدین دولت می بخشد.    با چنین مفروضاتی؛ نسبت، رویکرد، عملکرد و مسئولیت دولت و نهادهای دولتی به مثابه کلیتی یکپارچه که از بودجه عمومی و بیت المال اداره می شوند با موضوع، مفهوم و مسئله ای به نام خشونت چگونه است؟ سهم دولت و نظام آموزشی و از جمله برنامه درسی اعم از پنهان و آشکار در فرهنگ سازی صلح و دوستی و جامعه پذیری سیاسی با محتوی، مضمون و تولید ادبیات تساهل، مدارا و رواداری و ممانعت از بازتولید خشونت چگونه است؟ نقش دیگر نهادهای سیاسی – فرهنگی در این عرصه چگونه است و چه قرائت و رویکردی را بازنمایی و به جامعه پذیری سیاسی صلح و خشونت زدایی کمک می کنند؟     "یک بستر و دو رویا" روایت دوگانگی ها و تعارضاتی است که یکبار "آندره فونتن" تاریخنگار و ژورنالیست فرانسوی و سرمقاله نویس روزنامه لوموند در روایت تاریخ تنش زدایی بعد از دهه 1960 ترسیم کرد و امروز منطقه خاورمیانه و جامعه ایران در عرصه جامعه پذیری سیاسی و فرهنگ سازی بیش از همه به فهم و چاره جویی آن نیاز دارد.تا بدین طریق غیریت سازی و خشونت زایی به حاشیه رانده شده و صلح طلبی و مدارا جویی برکشیده شود.