دکتر مجتبی مقصودی

دانشیار رشته علوم سیاسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی


دانشیار رشته علوم سیاسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی

طبقه بندی موضوعی
بایگانی
آخرین نظرات

۱۱ مطلب با کلمه‌ی کلیدی «سیاست خارجی» ثبت شده است

۰۱
مرداد

 زمانبندی همایش علمی تخصصی دو روزه

گفتمان صلح و دولت آینده در ایران

سه شنبه و چهارشنبه/ دوم و سوم امرداد ۱۴۰۳ .  ساعت: ۱۶ تا ۲۰.۳۰

برنامه روز نخست (سه شنبه دوم امرداد ۱۴۰۳)

مدیر نشست: امیر دبیری مهر

سخنران

عنوان سخنرانی

زمان

/////

افتتاحیه

16 تا 16.15

مجتبی مقصودی

نهاد دولت و پارادوکس های صلح در ایران

۱۶.۱۵ تا ۱۶.۳۰

فرشاد مومنی

اقتصاد صلح محور

۱۶.۳۰ تا ۱۶.۴۵

بهرام بیات

صلح اجتماعی و سیاست انتظامی

۱۶.۴۵ تا ۱۷

مصطفی معین

نقش آموزش عالی در شکل گیری گفتمان صلح

۱۷ تا ۱۷.۱۵

مقصود فراستخواه

کنشگران مرزی و گفتمان صلح اجتماعی ـ سیاسی

۱۷.۱۵ تا ۱۷.۳۰

عباسعلی رهبر

دلایل دور ماندن جریان های سیاسی امروز از "سیاست دوستی"

۱۷.۳۰ تا ۱۷.۴۵

محمدرضا تاجیک

گفتمان صلح؛ تغییر پارادایمی در سیاست ایران

۱۷.۴۵ تا ۱۸               

علی اکبر علیخانی

غیریت سازی و صلح ستیزی در فرهنگ سیاسی ایران امروز

۱۸ تا ۱۸.۱۵

زهرا نژادبهرام

شبکه های مجازی و گفتمان صلح

۱۸.۱۵ تا ۱۸.۳۰

ماشاالله شمس الواعظین

صلح اجتماعی و مرجعیت رسانه در ایران

۱۸.۳۰ تا ۱۸.۴۵

گارینه کشیشیان سیرکی

گفتمان صلح و زنان در ایران معاصر

۱۸.۴۵ تا ۱۹

علی اصغر سیدآبادی

دهه هشتادی ها و صلح با طبیعت

۱۹ تا ۱۹.۱۵

محمد جلالی

صلح مدنی؛ نقش نهادها و انجمن ها در ایجاد گفتمان صلح آمیز

۱۹.۱۵ تا ۱۹.۳۰

رحمان قهرمانپور

گفتمان صلح و نظام انتخابات در ایران

۱۹.۳۰ تا 19.45

               /////

پرسش و پاسخ

19.45 تا 20

 

 

برنامه روز دوم (چهارشنبه سوم امرداد ۱۴۰3)

مدیر نشست: بهاره سازمند

سخنران

عنوان سخنرانی

زمان

/////

افتتاحیه روز دوم

16 تا 16.15

کیومرث اشتریان

بایسته های سیاستگذاری گفتمان صلح در ایران

۱۶.۱۵ تا ۱۶.۳۰

علی اصغر قاسمی

گفتمان صلح و مصالحه در گذار به دموکراسی

۱۶.۳۰ تا ۱۶.۴۵

محمدکاظم سجادپور

گفتمان صلح و سیاست خارجی

۱۶.۴۵ تا ۱۷

عبدالامیر نبوی

ایران و نقش صلح سازی در بحران های بین المللی

۱۷ تا ۱۷.۱۵

حسین علایی

گفتمان صلح و نیروهای مسلح در ایران

۱۷.۱۵ تا ۱۷.۳۰

رخساره فضلی

گفتمان صلح در سیاستگذاری های آموزش و پرورش

۱۷.۳۰ تا ۱۷.۴۵

محمد درویش

گفتمان صلح و محیط زیست

۱۷.۴۵ تا ۱۸               

محمد منصورنژاد

حوزه های علمیه و گفتمان صلح در ایران

۱۸ تا ۱۸.۱۵

محمدرضا ضیایی بیگدلی

گفتمان صلح و نگاهی به چالش های حقوقی در ایران معاصر

۱۸.۱۵ تا ۱۸.۳۰

مهدی ذاکریان

گفتمان صلح و مساله حقوق بشر در جمهوری اسلامی ایران

۱۸.۳۰ تا ۱۸.۴۵

سعیده سعیدی

گفتمان صلح و مساله مهاجرت ایرانیان 

۱۸.۴۵ تا ۱۹

محمدامین رشادت

مهاجران و گفتمان صلح اجتماعی

۱۹ تا ۱۹.۱۵

رسول صادقی

مهاجرت، صلح و امنیت پایدار

۱۹.۱۵ تا ۱۹.۳۰

ماندانا تیشه یار

گفتمان صلح در سیاست همسایگی

۱۹.۳۰ تا 19.45

/////

پرسش و پاسخ

19.45 تا 20

نشانی: تهران، خیابان استاد نجات اللهی، بوستان ورشو، خانه اندیشمندان علوم انسانی، تالار فردوسی

  • مجتبی مقصودی
۲۲
مرداد

 

 

از دست رفتن فرصت ملت-دولت‌سازی در قرن‌بیستم، شرایط نامساعدی برای افغانستان در قرن بیست و یکم ایجاد نمود

 مصاحبه مجله ایرانی روابط بین الملل با دکتر مجتبی مقصودی  *

پرونده امرداد 1400

 

دکتر مجتبی‌مقصودی، استاد دانشگاه و ریاست انجمن علمی مطالعات‌صلح‌ایران در گفتگو با مجله‌ایرانی‌ روابط‌ بین‌الملل در خصوص ریشه‌های فرهنگی، هویتی و قومیتی‌ ظهور مجدد طالبان در افغانستان بیان داشتند که، تحلیل و تبیین قدرت‌یابی مجدد طالبان تنها در بستر زمینه‌ها و ریشه‌های فرهنگی، هویتی و قومی نوعی تقلیل‌گرایی و ساده‌سازی صورت‌مساله است. در واقع بازگشت پرقدرت و مجدد طالبان به صحنه سیاسی افغانستان محصول مجموعه عوامل پیچیده‌ای است که یک سر آن در داخل مرزهای‌ملی افغانستان و سر دیگر آن در اقصی نقاط منطقه با همراهی بازیگران منطقه‌ای و قدرت‌های‌بزرگ جهانی به همراه دستگاه‌های اطلاعاتی است که عرصه را بر ملت افغانستان تنگ کرده است و جنگ را به ایالات و ولایات و ولسوالی‌ها گسترانده‌ و شهر‌های بزرگ را در محاصره و مخاطره قرار داده است.

به اذعان دکتر‌مقصودی، از منظر فرهنگی، هویتی و زبانی در افغانستان با جامعه‌ای به شدت ناهمگون‌ مواجه‌ایم که اجماع‌سازی در میان آنان کاری بس دشوار است. تاجیک‌ها، هزاره‌ها، پشتون‌ها، ازبک‌ها، ایماق‌ها، ترکمن‌ها، بلوچ‌ها، نورستانی‌ها، پشه‌ای‌ها، قزلباش‌ها، براهویی‌ها، پامیری‌ها، سادات در کنار تنوع‌زبانی، تعلقات و عصبیت‌های رادیکال مذهبی شیعی-سنی-وهابی‌ و تعارضات‌ سنت-مدرنیته و نیز شهری-روستایی و ایلی، شرایط شکننده‌ای را تنها به لحاظ فرهنگی، هویتی و قومی در افغانستان رقم زده است. در کنار این شکاف‌ها و ناهمگونی‌ها،تعارضات‌ بازیگران منطقه‌ای و بین‌المللی و جنگ‌های نیابتی‌ را نیز باید به این مجموعه افزود که به استفاده ابزاری از هر یک از این گروه‌های هویتی-قومی مبادرت ورزیده‌ و در آشفته‌ بازار افغانستان به بهانه‌ها و تحلیل‌های مختلف به‌دنبال بهره‌گیری در راستای منافع خود هستند. به باور این استاد دانشگاه و تحلیلگر مسائل سیاسی و بین‌المللی‌، به عبارتی بروز و ظهور هم‌زمان همه شکاف‌های متقاطع و موازی موجبات پراکندگی فرهنگی و اجتماعی و تشدید بحران و بهره‌گیری طالبان از این موقعیت شده است.

به باور دکتر‌مقصودی، از دست رفتن فرصت دولت-ملت‌سازی از سوی دولت‌های نوگرا در قرن‌بیستم و بالنتیجه‌ ناتوانی کافی و وافی در هضم و کاهش تعلقات هویتی و قومیتی‌ و خاص‌گرایی، شرایط نامساعدی را در قرن بیست و یکم رقم زد که امروزه‌روز امکان فراگیر دولت-ملت‌سازی‌های فراگیر در عصر جهانی‌شدن و گسترش رسانه‌ها و انقلاب در عرصه‌های ارتباطی-اطلاعاتی را بسیار مشکل ساخته است. از این منظر از ابتدای قرن‌بیستم تا آستانه دهه‌سوم قرن‌بیست و یکم،هیچ‌یک از الگوهای‌ همبستگی‌ملی از گذشته تا به‌حال امکان تحقق و کاربست‌ تمام‌عیار را نداشته و نیافته‌اند.

به اذعان آقای دکتر‌مقصودی، نه الگوی همانند‌سازی و شبیه‌سازی از نوع غربی و کمونیستی و اسلامی و نه الگوهای کثرت‌گرایانه و دمکراتیک در افغانستان توفیق اینکه جایگاه هژمونیک‌ داشته و نقش تمام‌کنندگی بیابند نیافته‌اند و عملا موجب ظهور و بروز دولت‌های شکننده در افغانستان مشابه دولت دموکراتیک اما ناکارآمد وایمار‌ در بین دو جنگ اول و دوم جهانی در آلمان شده‌ که نهایتا این ضعف و ناتوانی موجبات روی کار آمدن حزب ناسیونال‌-سوسیالیست به رهبری آدولف‌هیتلر شد و در افغانستان این دولت وایمار‌گونه موجبات روی کار آمدن طالبان خواهد شد.

دکتر مقصودی همچنین بر این نکته اذعان داشتند که، ساخت و بافت قبیله‌ای و وجود جنگ‌سالاران محلی در کنار ناتوانی دولت‌های پسا‌طالبان و فساد سیاسی-اقتصادی دولتمردان و پول‌پاشی رقبا در شرایط رکود اقتصادی و بیکاری، عرصه را بر افغانستان دموکراتیک، شهرها و جامعه‌‌مدنی و فرهیخته تنگ کرده است. تعدد بازیگران دخیل داخلی و خارجی و مداخلات آشکار و نهان در جامعه‌ای با هویت‌های سخت ایدئولوژیک و تعصبات‌قبیله‌ای عملا موجب تطویل بحران در این کشور گردیده است و خاتمه دادن به این بحران فراگیر نیازمند عزم جامعه‌ملی به همراه رهبری نخبگان فکری میدانی ملی‌گرا است.

دکتر‌مقصودی در ادامه و در خصوص موضع جمهوری اسلامی‌ایران نسبت به طالبان بیان داشتند که، البته حمایت ایران از گروه‌طالبان به صورت رسمی و علنی نیست و هنوز جمهوری اسلامی‌ایران موضع حمایتی جدی، کامل و تمام عیاری نسبت به این گروه اتخاذ نکرده است و بیشتر در حال محاسبه سود و زیان تصمیمات و در عمل سیاست کج‌دار و مریز را پیشه خود کرده است. به باور ایشان، مشخصا اتخاذ سیاست کج‌دار و مریز متاثر از چند نکته است. اول تعارضات‌ و بلا‌تکلیفی در جمع‌بندی نهایی نظام نسبت به گروه‌طالبان است که هسته‌های سخت‌تر تصمیم‌گیری در نظام سیاسی کشور مدافع سیاست‌های حمایتی و در مقابل، نیرو‌های میانه‌رو در درون نظام مخالف اتخاذ رویکرد و مواضع حمایتی هستند. هر‌چند هیچکدام از نیروهای تصمیم‌گیر در خصوص طالبان موضع‌گیری شفاف و صریحی را انجام نداده‌اند. در عین حال فراموش نکنیم که مجموعه نیروهای تصمیم‌گیر در عرصه سیاست‌خارجی نیم‌نگاهی به اراده بالاترین مقام کشور دارند تا جهت‌گیری‌های خود را مطابق با منویات سکاندار‌ نظام‌سیاسی کشور تنظیم نمایند.

به بیان این استاد دانشگاه، یکی از مهمترین موانع اتخاذ رویکرد صریح و شفاف حمایت‌گرایانه از طالبان از سوی دستگاه‌‌دیپلماسی کشور، مخالفت افکار‌عمومی و قاطبه جامعه‌سیاسی و نخبگان علمی با طالبان است که موجبات انزجار جامعه‌ملی نسبت به این گروه را فراهم ساخته است و قدرت مانور حمایت از طالبان را از دولتمردان سلب کرده است. به باور دکتر‌مقصودی، جمهوری اسلامی‌ایران در راستای اتخاذ این رویکرد که دشمن دشمن‌ من دوست من است، برای ضربه‌پذیر کردن منافع آمریکا و متحدین‌ این کشور، گهگاه تحرکات اعلام‌نشده‌ای در حمایت از این گروه داشته است. ولی به صورت سیاست‌رسمی و اعلام شده تبلور نیافته است.

ریاست انجمن علمی مطالعات صلح‌ایران در پایان اذعان داشت که، تنوع بازیگران ایرانی دخیل در مسائل افغانستان و نیز تفاوت برداشت میان میدان و دیپلماسی، عرصه را بر سکانداری متحد در خصوص افغانستان تنگ و تا حدودی نا‌هماهنگ و غیر‌ممکن ساخته که متعاقب آن از سوی هر یک از بازیگران سیکنال‌های متفاوتی داد ه می‌شود و عملا به وضعیت کنونی ختم شده است.

 

*عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد اسلامی و ریاست انجمن علمی مطالعات‌ صلح‌ ایران

 تحریریه مجله ایرانی روابط بین الملل

شنبه 16 مرداد 1400

 

 

  • مجتبی مقصودی
۱۸
خرداد

برجام‌ به مثابه بخشی از هویت هزار‌توی سیاست‌خارجی ج.ا.ا

 گفتگو با دکتر مجتبی مقصودی

مجله ایرانی روابط بین الملل. گزارش پرونده. ویژه خرداد 1400

 

 


دکتر مجتبی‌مقصودی استاد علوم‌سیاسی دانشگاه آزاد اسلامی و ریاست انجمن علمی مطالعات صلح‌ایران در گفتگو با مجله ایرانی روابط بین‌الملل در خصوص آینده سرنوشت برجام‌ در پایان دولت دوازدهم بیان داشتند که، تجربه بیش از دو دهه اخیر در سیاست‌خارجی جمهوری اسلامی‌ایران نشان داده است که قوه‌مجریه در فرایند سیاست‌خارجی بیشتر کنشگر‌ منفعل تصمیمات حاکمیتی است و قدرت مانور جدی ندارد، لذا با رفتن یا آمدن دولت‌ها تغییرات قابل‌توجه برآمده از اراده ملت در انتظار سیاست‌خارجی کشور نیست که در حال حاضر نیز انتظار تغییرات بسیار متفاوتی را داشته باشیم.


دکتر‌مقصودی در ارتباط با سرنوشت و آینده برجا‌م در دولت سیزدهم اذعان داشتند که، به نظر می‌رسد در ارتباط با برجام‌ تصمیم کلی نظام معطوف به ادامه کج‌دار و مریز برجام‌ خواهد بود. در واقع با دست پس‌زدن‌ و با پا پیش کشیدن ادامه خواهد یافت، بدین لحاظ می‌توان مدعی شد مثل همه‌ی مشکلات، مسائل و مصائب‌ملی در این کشور چون گرانی، سوء‌مدیریت، تورم، فساد‌سیاسی-اقتصادی، اقتصاد رانتی‌ و.... که گویا خاتمه‌ای برای آنها متصور نیست و پرونده آن بسته نخواهد شد، بر‌جام نیز چون استخوان لای‌زخم در فرآیند سیاست‌خارجی کشور باقی خواهد ماند و به بخشی از هویت هزار‌توی سیاست‌خارجی کشور بدل خواهد شد.


این استاد دانشگاه و پژوهشگر مسائل سیاسی در ادامه و در خصوص تیم مذاکره‌کننده احتمالی آینده اذعان داشتند که، در همه دنیا تبحر، زیرکی و تکنیک‌های مذاکراتی‌ از سوی دیپلمات‌ها در راستای تامین منافع‌ملی، فاکتور مهمی در راستای سیاست‌خارجی کشورها ارزیابی می‌شود، حال آنکه در جمهوری اسلامی‌ایران این مهم جایگاه محوری نداشته و اصولا در اولویت کارگزاران نظام قرار ندارد و بدین لحاظ می‌توان مدعی شد که شایستگی و توانمندی حرفه‌ای وزنی در معادلات‌ سیاسی و ساختار قدرت ندارد. همچنین به باور دکتر‌مقصودی، قدر‌ناشناسی و برچسب‌زنی که در تاریخ‌معاصر به بخشی از فرهنگ‌سیاسی بدل شده است و اصولا سرنوشت مذاکره‌کنندگان در حوزه صلح و مصالحه با تهمت و افتراهای‌ تاریخی همراه خواهد بود، برخلاف جنگ‌طلبان و آتش‌افروزان که در‌صدر نشسته و قدر دیده‌اند.


دکتر مقصودی در پایان اذعان داشتند که، مشخصا بر‌خلاف دور اول مذاکرات در مورد بر‌جام در دوره اوباما‌، وزن تیم مذاکره‌کننده و دستگاه‌دیپلماسی به شدت تقلیل یافته و تاثیر جدی بر تصمیم نظام بر شیوه تعامل با طرف‌های مذاکره‌کننده نخواهد داشت، و در این مرحله تیم مذاکره‌کننده بیشتر مجری اوامر و نواهی‌ تصمیم‌گیرندگان و سیاستگزاران کلیدی نظام خواهد بود و ابتکار عمل و مهارت مذاکره‌کنندگان در حاشیه رینگ خواهد بود.

آدرس:

http://www.iirjournal.ir/fa/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87-%D9%85%D8%A7%D9%87/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87-%D8%AE%D8%B1%D8%AF%D8%A7%D8%AF-%D9%85%D8%A7%D9%87.html

پرونده خرداد ماه (iirjournal.ir)

گزارش پرونده خرداد 1400.pdf

 

  • مجتبی مقصودی
۲۰
اسفند
انجمن علوم سیاسی ایران با مشارکت پژوهشکده مطالعات استراتژیک خاورمیانه برگزار می نماید:   دعوت به شرکت در نشست علمی ایران  و صلح و امنیت بین المللی و منطقه ای   سخنرانان: دکتر محمد رضا سعید آبادی: حکمرانی و امنیت جهانی؛ بررسی تعاملات ایران در سازمان های بین المللی دکتر محمد رضا دهشیری: حل و فصل بحران سوریه؛ شاه کلید صلح و امنیت منطقه ای                            دکتر مجتبی مقصودی: صلح از منظر علوم سیاسی؛ جای خالی مطالعات صلح در ایران                              دکتر محمد جواد حق شناس: صلح و امنیت منطقه ای در پرتو تعامل سازنده جمهوری اسلامی ایران          زمان: ساعت 16 تا 18 یکشنبه 25 اسفند 1392 مکان: پژوهشکده مطالعات استراتژیک خاورمیانه بلوار کشاورز ، خیابان نادری ، پلاک 8
  • مجتبی مقصودی
۲۴
بهمن
دعوت به شرکت در نشست:انجمن علوم سیاسی ایران برگزار می کند جایگاه منطقه ای و بین المللی ایران پس از گفتگوهای هسته ای ژنو   سخنرانان و عناوین سخنرانی ها: - دولت یازدهم و دیپلماسی چند جانبه / دکتر محمدکاظم سجادپور - توافق هسته ای ژنو و تاثیر آن بر جایگاه منطقه ای ایران در خاورمیانه / دکتر کیهان برزگر - تاثیر توافق هسته ای ژنو بر روابط ایران و روسیه / دکتر جهانگیر کرمی - دولت یازدهم و روابط با غرب (با تاکید بر پرونده هسته ای) / دکتر صادق زیباکلام تاریخ و مکان نشست: دوشنبه 28 بهمن ماه 1392 از ساعت 16 تا 18 عصر خیابان استاد نجات الهی، نبش خیابان ورشو، خانه اندیشمندان علوم انسانی
  • مجتبی مقصودی
۰۸
بهمن
انجمن علوم سیاسی ایران با همکاری دانشگاه علامه طباطبایی برگزار می کنند:   هم اندیشی جایگاه دیپلماسی علمی ودانشگاهی بعد ازتحریم ها   با حضور: دکتر حسین دهشیار: نگاه نظری به ماهیت دیپلماسی علمی دکتر شجاع احمد وند: بررسی جایگاه دیپلماسی علم وفنآوری در سیاست خارجی دکتر محمد جواد حق شناس: دیپلماسی علمی؛ ارتقاء جایگاه منطقه ای وافزایش تعامل فرا منطقه ای دکتر سید محمد کاظم سجادپور: دیپلماسی علمی چند جانبه؛ سازمانهای بین المللی وهمکاریهای علمی دکتر امیر هوشنگ میر کوشش: دیپلماسی علمی وفنآوری؛ امنیت ملی در بستر هستی شناسی   زمان: یکشنبه 13 بهمن 1392 ساعت 10 الی 12 مکان:  دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه علامه طباطبایی  واقع در بلوار دهکده المپیک، تقاطع بزرگراه شهید همت
  • مجتبی مقصودی
۰۳
بهمن
گروه "روندهای فکری" پژوهشکده مطالعات استراتژیک خاورمیانه و کمیته دانشجویی انجمن علوم سیاسی ایران برگزار می کنند:     نشست با موضوع "ماجراهای فهم و ترجمه متون سیاست خارجی و بین الملل"     با حضور علی رضا طیب  مترجم بیش از چهل اثر اساسی در سیاست بین الملل     زمان: روز یکشنبه 6 بهمن ماه 1392                  ساعت:  19:00- 17:00   مکان: تهران، بلوار کشاورز، خیابان شهید نادری، شماره 6، سالن همایش های پژوهشکده مطالعات استراتژیک خاورمیانه خواهشمند است حضور خود را با دبیر گروه روندهای فکری سرکار خانم طیبه دومانلو به آدرس الکترونیکی tayebeh_domanlou@yahoo.com    هماهنگ فرمایید.
  • مجتبی مقصودی
۱۴
مهر
سیاست خارجی دولت یازدهم و رونق اقتصادی کمیته اقتصاد سیاسی انجمن علوم سیاسی ایران با مشارکت خانه اندیشمندان علوم انسانی برگزار می کند: سیاست خارجی دولت یازدهم و رونق اقتصادی     با حضور آقایان: دکترمجتبی مقصودی                     دکتر امید بخش دکترمهدی فاخری                                       دکترعلیرضا سلطانی      زمان:پنجشنبه 18 مهرماه 92 ساعت: 15 تا 17 مکان:خیابان استاد نجات الهی(ویلا)، نبش ورشو، خانه اندیشمندان علوم انسانی    روابط عمومی انجمن علوم سیاسی ایران
  • مجتبی مقصودی
۱۴
فروردين
شماره 32 فصلنامه مطالعات بین المللی ISJ بهار 1391 با مطالب زیر منتشر شد: ● گفت وگو میزگرد هیأت تحریریه با آیت الله هاشمی رفسنجانی ● نوشتارها ابعاد نامحسوس و خُلقی توسعه نیافتگی ایران / دکتر محمود سریع القلم گنجایش سازیِ قانون اساسی برای توسعه یافتگی / دکتر محسن خلیلی نقش آینده پژوهی در سیاست خارجی ایران / دکتر عباس ملکی دورنمای سیاست خارجی ایران در دهه دوم قرن بیست و یکم / دکتر پیروز مجتهدزاده جایگاه انجمن های علوم سیاسی، روابط بین الملل و مطالعات سازمان ملل در رشد علمی و کاربردی کشور / دکتر مجتبی مقصودی
  • مجتبی مقصودی
۱۵
آذر
دومین همایش بازنگری روابط ایران و کشورهای آسیای مرکزی پس از فروپاشی شوروی و چشم انداز آینده، دانشگاه فردوسی مشهد، 4 و 5 آبان 1389.سی دی همایش.صص 282 - 265      مجتبی مقصودی و منیره عرب چکیده:جمهوری های تازه استقلال یافته آسیای مرکزی، پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی، به دلیل عدم برخورداری از تجربه کافی در زمامداری، تنش های داخلی، نابسامانی های اقتصادی و فقدان هویت فرهنگی مشترک با مشکلات عدیده ای مواجه بودند؛ لذا در پی توسعه انواع جدیدی از روابط در سطح منطقه برآمدند. این در حالی بود که تجزیه و اضمحلال شوروی و پایان نظام دو قطبی فرصت مناسبی را فراهم نمود تا بازیگران منطقه ای و بین المللی برای دستیابی به نقشی مهم و تأثیرگذار در راستای تحقق اهداف خود گام بردارند.  در این بین موقعیت خاص ژئوپلیتیک ایران در منطقه در کنار علقه های کهن و دیرپای فرهنگی، شرایط مساعدی برای ایفای نقش منطقه ای ایران فراهم نمود؛ که البته نه تنها ایران از این فرصت بی نظیر تاریخی  به خوبی بهره برداری نکرد ، بلکه با اتخاذ سیاست های نامناسب فرصت را به دیگر رقبای منطقه ای واگذار نمود. سرنگونی طالبان در افغانستان و بحران داخلی در تاجیکستان از دیگر فرصت هایی بود که ایران با توجه به توانایی ها و قابلیت های فرهنگی خود در منطقه می توانست برای افزایش قدرت نفوذ و تعاملات منطقه ای خود از آن بهره گیری نماید؛ این بار نیز، دستگاه سیاست خارجی با رویکرد حداکثری و ایدئولوژیک، در راستای برپایی نظامی سیاسی بر پایه مدل جمهوری اسلامی گام برداشت که با بی رغبتی داخلی، واکنش قدرت های بزرگ و مقاومت کشورهای منطقه رو به رو شد  و در نهایت کمرنگ شدن نقش ایران را در پی داشت. در میان کشورهای فارسی زبان، با توجه به ظرفیت های بالقوه اقتصادی ، اجتماعی ، فرهنگی و سیاسی، ایران می تواند نقش پررنگ و مهمی در همگرایی و وحدت منطقه ای داشته باشد. در این مقاله سعی شده مشخص شود چه الزامات و ضرورت هایی برای بازنگری مناسبات ایران با کشورهای فارسی زبان وجود دارد و ایران چه رویکرد ، مواضع و کارکردهایی را باید در این عرصه در پیش گیرد؟ فرضیه پژوهش این است که با توجه به اشتراکات فرهنگی-   هویتی کشورهای فارسی زبان به ویژه ایران ، افغانستان و تاجیکستان و لزوم همگرایی منطقه ای ، ایران از توانایی ها و قابلیت های لازم برای افزایش قدرت نفوذ و ایفای نقشی کلیدی در منطقه برخوردار است. همچنین در نوشتۀ حاضر، ضمن بررسی جایگاه  همگرایی منطقه ای از دیدگاه سازه انگاری و در راستای تحقق اهداف همگرایی منطقه ای فارسی زبانان، بر ضرورت های توجه و بهره گیری بیشتر ایران  از ظرفیت های عمیق فرهنگی- هویتی( به ویژه عنصر مشترک زبانی ) با تأکید بر بازنگری در مناسبات ایران با حوزه فارسی زبانان پرداخته خواهد شد و نقش ، سهم و مسئولیت کلیدی و تاریخی ایران  مورد بررسی قرار خواهد گرفت. کلید واژه ها : سازه انگاری، سیاست خارجی، ایران، افغانستان، تاجیکستان، فارسی زبانان
  • مجتبی مقصودی