انجمن علوم سیاسی ایران (شعبه خراسان)با همکاری گروه علوم سیاسی دانشگاه آزاد اسلامی – واحد مشهد، برگزار میکند:
«حاکمیتمردم، حقالنّاس؛ مجلس و انتخابات»
● جایگاه مجلس در ساختار سیاسی جمهوری اسلامی ایران دکتر وحید سینایی (عضو هیات علمی دانشگاه فردوسی مشهد)
● حق انتخابپذیریدکتر جواد تقیزاده (عضو هیات علمی دانشگاه مازندران)
● احزاب سیاسی؛ مکمل انتخابات پارلمانی دکتر سید محمدحسین حسینی (عضو هیات علمی دانشگاه آزاد – واحد مشهد)
● ماهیت نظارت شورای نگهبان بر انتخابات دکتر اسدالله یاوری (عضو هیات علمی دانشگاه شهید بهشتی)
زمان: چهارشنبه 25 آذرماه 1394 / ساعت 14 تا 17
مکان: سالن اجتماعات دانشکده حقوق، علوم سیاسی و زبانهای خارجی دانشگاه آزاد اسلامی – واحد مشهد
پژوهش های قاجار شناسی در ممالک محروسه
نخستین شماره نشریه ممالک محروسه ویژه پژوهش های قاجاریه شناسی با 9 مقاله منتشر شد.
این نشریه که به صاحب امتیازی، مدیر مسئولی و سردبیری دکتر محسن خلیلی استاد علوم سیاسی دانشگاه فردوسی مشهد است هر شش ماه یک بار به زیور طبع آراسته می شود.
هیئت تحریریه این مجله، عمدتاً جزو اعضای هیئت علمی دانشگاه فردوسی مشهد هستند.
ممالک محروسه ایران اصطلاحی سیاسی و اداری است که در عهد صفویه و قاجاریه و تا اواخر دوران قاجار در مکاتبات اداری ایران رایج بودهاست. کاربرد این اصطلاح چند سال بعد از استقرار مشروطیت ادامه داشت ولی حدود سال ۱۳۳۰ ه.ق با گسترش ناسیونالیسم این اصطلاحات و اصطلاحات موازی که بطریقی مفهوم عدم تمرکز و خودمختاری را القا میکردند بطور کلی از قاموس فرهنگ سیاسی ایران حذف شدند. این اصطلاح از ترکیب دو اصطلاح «ممالک محروسه» و «ممالک ایران» که بعد از دوره ایلخانان مغول در ایران رواج داشتهاند تشکیل شدهاست.
در شماره نخست این فصلنامه که ویژه بهار و تابستان 94 است مقالاتی چون مولفههای ادبیات حماسی در نخستین جهادیههای روزگار قاجار، دشواره هویت در روایت صادق خان مستشارالدوله از مشروطیت، نشانگان فروپاشی دودمان قاجار در هفت متن ادبی و تابوی سیاسی در سه روزنامه صوراسرافیل، قانون و کاوه قابل ملاحظه است.بخشی از مقدمه ی محسن خلیلی سردبیر نشریه:ما در آغاز راه هستیم. نیاز به کمک داریم. برای بهْترشدن راه بسیار داریم و کار بسیار. شمارهی نخستِ ممالکِمحروسه را، پایهیِ داوری قرار ندهید. نوشتارهای این شماره را بخوانید. کاستی و کژی دیدید دریغ نکنید و بنویسید. سخن بر سرِ برتری و اشرافِ یکی از رشتههای موجود در علوم انسانی، بر رشتهی دیگر نیست. در این مجله، نه تاریخ و نه علوم سیاسی و نه جامعهشناسی، هیچْکدام، کرسیْنشین نیستند. ممالکِمحروسه میخواهد بر محورِ دودمانِ قاجار، آشتیدهندهی همهی دانشهای موجود در گسترهی علوم انسانی باشد؛ بنابراین، پذیرایِ نوشتارها و جُستارهای شما پژوهشْگران است. اگر دربارهی موضوعیْ از انبوهْموضوعاتِ پژوهشیِ موجود در زمینهی قاجاریهشناسی، دغدغهای دارید و پرسمانی(مسأله) در ذهنِتان شکل گرفته است، دستْبهقلم شوید، در بندِ ظرایفِ روششناختی نباشید و از اسطورهی چارچوب بیرون بزنید. قیام کنید علیه معیارهایِ دستوپاگیرِ روششناسانه. ممالکِمحروسه نمیخواهد زینتِ قفسهها باشد و زندانیِ فُرم. مستند و مستدلّ بنویسید و از عیبجوییهایِ همهْگاهیِ افسانهی پوزیتیویسم نهراسید. بدونِ تعارفْ منتظریم.
ترویج فرهنگ کتاب خوانی پیش نیاز گسترش فرهنگ صلح؛ بررسی موردی منطقه خاورمیانه
دکتر مجتبی مقصودی*
همزمان با روز جهانی علم در خدمت صلح و توسعه19 آبان 1394 برابر با 10 نوامبر، به اهتمام انجمن ترویج علم، انجمن مطالعات صلح ایران و انجمن علوم سیاسی ایران و تعداد دیگری از نهادها و موسسات دولتی و غیر دولتی "همایش ملی فرهنگ علم، فرهنگ صلح" در برج میلاد برگزار شد و در نشست های مختلف آن دکتر هادی خانیکی، دکتر نسرین مصفا، دکتر مهدی زارع، دکتر محمد منصور نژاد، دکتر عباس کریمی، دکتر ارسلان قربانی شیخ نشین، دکتر کبری روشنفکر، دکتر زرین زرین دار، دکتر علی شهیدی و دکتر مهدی نصر به ارائه مقالات خود پرداختند.
از سخنرانان نشست های عصر دکتر مجتبی مقصودی دانشیار گروه علوم سیاسی دانشگاه آزاد اسلامی و رییس هیات مدیره انجمن مطالعات صلح ایران بود که سخنرانی خود را با عنوان "ترویج فرهنگ کتاب خوانی پیش نیاز گسترش فرهنگ صلح؛ بررسی موردی منطقه خاورمیانه " ارائه دادند. با هم متن این سخنرانی را می خوانیم:
منطقه خاورمیانه دهه هاست که درگیر جنگ، منازعه و ستیز است. قطعا عوامل متعدد ژئوپلیتیک، استراتژیک، ژئو اکونومیک در کنار تعدد زمینه ها و بسترهای داخلی، بازیگران منطقه ای و فرا منطقه ای در بروز و ظهور، استمرار و پیچیدگی این معادله چند مجهولی موثر بوده، این مقاله نیز به تکرار دلایل بروز و استمرار خشونت و درگیری از زاویای مذکور نمی پردازد، که هر یک از مولفه ها موضوع و عنوان ده ها اثر اعم از کتاب، مقاله و سخنرانی بوده است؛ بلکه در تلاش است تا فاصله معنی دار جوامع خاورمیانه با عنصر مطالعه، قهر با کتاب و فقر مطالعاتی را در عرصه بدفهمی ها و کژکارکردی های سیاسی- اجتماعی و فرهنگی در عرصه داخلی، مناسبات محلی و ملی و نیز با همسایگان در سطح جوامع خاورمیانه مورد توجه قرار دهد.
وضعیتی پاردوکسیکال در خاورمیانه؛ از خاستگاه تمدن و ادیان الهی تا خشونت ورزی گسترده و عریان
منطقه خاورمیانه از پیشینه علمی، تمدنی، دینی ویژه ای برخوردار است تا جایی که می توان خاورمیانه را گهواره تمدن بشری نامید. قدیمیترین تمدنهای تاریخی در منطقهای در بین النهرین به وجود آمدند. سومریها، اکدی ها، بابلیها و آشوریها همه در این منطقه شکل گرفته و رشد پیدا کردند. اولین خطوط الفبا و الفبای بابلی، ظهور دین زرتشت و امپراطوری ایران در این منطقه شکل گرفت. این منطقه خاستگاه مهمترین پیامبران الهی، اولواالعزم و صاحب کتاب است. پیامبرانی که مهمترین رسالت شان اصلاح امور، برپایی جامعه ای عدالت محور و هدایت انسانها بوده است . زادگاه ادیان مهمی چون یهودیت، مسیحیت و اسلام و کتاب های تورات، انجیل و قرآن کریم بوده و مکان های مقدس و متبرک این سه دین نیز در این منطقه قرار دارند. خاورمیانه از نخستین خاستگاه های تمدن جهان بوده و بسیاری از باورها و آیین های جهان، از این جا برخاسته اند.
خاورمیانه خاستگاه آخرین دین الهی و خاتم انبیاء است. دینی که کتاب الهی مهمترین معجزه رسول اکرم (ص) است قرآن کریم کتاب هدایت و رحمت برای مردم است و همیشه تابنده و حاضر در بین مردم بوده و خواهد بود .
در حالی که پیامبر اسلام(ص) امی و درسنخوانده بود ولی در قرآنی که برای بشر آورده است به قلم و آنچه مینگارد سوگند الهی خورده شده است. خداوند بزرگترین موجود عالم هستی و غیرمتناهی به قلم سوگند میخورد که این به معنی عظمت طراز قلم است. که در قرآن کریم خداوند متعال به کتاب و قلم سوگند یاد می کند. - یا پیام اسلام با واژه (اقْرَأْ) یعنی (بخوان) شروع شده است در این کلمه اشاره ای است به این موضوع که اسلام دین علم است جالب است بدانید که در قرآن کلمه (علم) و مشتقات آن بیش از 500 بار تکرار شده است و این نشانگر اهمیت دادن اسلام به مقوله علم آموزی است. پیامبر (ص) یادگیری علم را بر هر زن و مرد مسلمان فرض دانسته است. و انچه که امروز محققان منادی آنند قرآن در 14 قرن پیش به آن اشاره کرده است یا خداوند می فرماید: (قُلْ هَلْ یَسْتَوِی الَّذِینَ یَعْلَمُونَ وَالَّذِینَ لَا یَعْلَمُونَ إِنَّمَا یَتَذَکَّرُ أُولُو الْأَلْبَابِ) (الزمر: 9) ترجمه : " آیا کسانى که مىدانند و کسانى که نمىدانند یکسانند؟ تنها خردمندانند که پند پذیرند" - یا پیامبر(ص) که شرط آزادی اسرا را یاد دادن سواد به مسلمانان بی سواد قرار دادند. از اهمیت آموزش و خواندن خبر می دهد. -
همچنان که روایت از پیامبر اکرم نقل می شود که: «اطلبوا العلم ولو بالصین; دانش بجویید; اگر چه در چین باشد .» براستی با چنین دین، مسلک و روشی چون اسلام که مردم را این گونه(موکدا)به یادگیری علم و کتابخوانی دعوت می نماید، در زندگی اجتماعی اینچنین از آموزه های اسلام دور افتاده اید و بجای پیوند با ریسمان الهی نه تنها اینگونه پراکنده شده ایم، بلکه به روی هم شمشیر کشیده ایم. با چنین مقدماتی و طرح این نکته کلیدی که خواندن، نوشتن، قلم، کتاب و علم آموزی این چنین جایگاهی در دین مبین اسلام دارد، چرا خاورمیانه در چنین وضعیت آشفته ای گرفتار است. در عراق، یمن، بحرین، سوریه، لبنان، فلسطین اشغالی و ترکیه. خشونت عریان، جزمیت، دگماتیسم، افراطی گری ها، قساوت ها.... موج می زند. از برادری و اخوت کمتر نشانی باقیمانده است. بنظر می رسد خشونت در سطح منطقه نهادینه شده است از نهاد خانواده و خشونت خانوادگی،خشونت در متون درسی، خشونت در مناسک مذهبی.... تا خشونت های ساختاری، ایدئولوژیک، هنجاری، سیستماتیک و فراگیر از سوی اکثر دولت های منطقه ... مفاهیمی نظیر رواداری، دگر پذیری و تساهل و مدارا توهین سیاسی شده است.نفرت پراکنی و یقه درانی گسترش یافته است، در عوض روشنفکران و حکما و علمای میانه رو و خشونت پرهیز و تساهل مدار به خانه ها خزیده اند...... در یک کلام منطقه اسیر افراطی گرایی لجام گسیخته و سرایت پذیر شده است؟ و خشونت نیز جزیی از زندگی روزمره.... بنظر می رسد آنچه در این میانه ارزشی ندارد جان انسان ها است.
توسلی: موضوع جامعهشناسی سیاسی، محیط اجتماعی دولت است
مقصودی: اثری در چارچوب سوسیالیزم رمانتیک ایرانگرا
خبرگزاری کتاب ایران
سه شنبه ۱۲ آبان ۱۳۹۴
http://www.ibna.ir/fa/doc/report/229260
به گزارش خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا)،نشست نقد و بررسی کتاب «جامعهشناسی سیاسی؛ شناخت دولت» با سخنرانی دکتر مجتبی مقصودی (عضو هیات علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی)، دکتر مجید توسلی (عضو هیات علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات) و دکتر داور شیخاوندی (مولف اثر) دوشنبه 11 آبانماه در انجمن علوم سیاسی ایران با همکاری کمیته جامعهشناسی سیاسی برگزار شد.
دبیری این نشست را دکتر مشکات اسدی بر عهده داشت. دولت، موضوع اصلی جامعهشناسی سیاسی نیست توسلی گفت: این اثر مانند هر کتابی در چاپ دارای اشکالاتی است؛ مثلا در صفحه 25 کتاب آمده است: «بعدها جامعهشناسان پیشتاز قرن بیستم مانند مارکس، وبر، رومر و دورکیم ...» در این جمله دورکیم در جامعهشناسان قرن بیستم جای گرفته است که وی متعلق به این قرن نیست. همچنین در صفحه 29 میخوانیم: «در صورتی که جامعهشناسی سیاسی زمینههای زیستشناسی، رفتارشناسی، روانشناسی سیاسی را در برمیگیرد.» در این جمله پس از زمینه باید صفت قرار بگیرد و به جای زیستشناسی میتوان از زیستشناختی استفاده کرد.
وی افزود: همچنین در صفحه 79 با وجود اینکه مولف در پاورقی به منبع ارجاع داده، اما در متن نیز یک بار دیگر همین منابع مشخص شده است. در این رابطه میتوانست نظم بهتری را در ذکر منابع برقرار کرد. با وجود این مواردی که نام بردم شامل نقد شکلی اثر است و به آسانی در چاپهای بعدی کتاب قابل برطرف کردن است، اما به نظر بنده از لحاظ نقد محتوایی، مولف چند سطری را به بیان روش پرداخته و از آن گذر کرده است. در حالی که در جامعهشناسیسیاسی سه روش پوزیتیویستی، اثباتی یا تفهمی و روش مارکسیستی که دیالیتکی است و از هگل گرفته شده، مطرح است. بنابراین در این اثر چندان مشخص نیست که از منظر کدام روش و نگرش به جامعهشناسی سیاسی پرداخته شده و به عبارتی جای تنقیح روش در آن خالی است. توسلی پس از انتقاد بر مشخص نشدن نوع روش در کتاب شیخاوندی عنوان کرد: اصولا در تعریف جامعهشناسی سیاسی گفته میشود این حوزه چندان به دولت کار ندارد؛ اینکه شناخت دولت را در جامعهشناسی سیاسی بگذاریم حداقل در شناخت مدرن آن چندان شناخت دولت موضوعیت ندارد زیرا جامعهشناسی سیاسی عبارت است از بررسی محیط اجتماعی دولت و نه خود دولت. به همین دلیل تا چند دهه گذشته در دانشگاههای فرانسه علم سیاست و جامعهشناسی سیاسی در سنت قدیم آن با هم و در هم تنیده مورد بررسی قرار میگرفت اما در سنت مارکسی، دولت یک امر روبنایی است و دولت آلت دست صاحبان عوامل تولید است. از طرفی در سنت وبری نیز خود دولت موضوعیت ندارد، بلکه اقتدار موضوعیت دارد.
وی ادامه داد: به همین دلیل شناخت دولت به خودی خود موضوع علم سیاست است، اما در جامعهشناسیسیاسی محیط اجتماعی دولت مدنظر است که چه گروهها و نیروهایی بر دولت اثر میگذارند؟ اساسا در دوره جدید جامعهشناسی سیاسی چیزی جز بررسی روند دموکراسیسازی در سنت لیبرالی مطرح نیست. ضمن اینکه مواردی مانند چه چیزهایی مانع دموکراسی است و دموکراسی چگونه تعمیم پیدا میکند و زمینههای اجتماعی گسترش آن چیست؟ طرح و دنبال میشود. این عضو هیات علمی دانشگاه اظهار کرد: شاید از نظر استاد، زمانی که شناخت دولت را در مرکز یک کار جامعهشناسی سیاسی قرار داده، توجیحی برای آن داشته باشد، اما در سنت جامعهشناسی سیاسی خود دولت دیگر موضوع اصلی تحقیق به شمار نمیآید، بلکه نیروهای اجتماعی، احزاب، گروههای نفوذ و فشار موضوع اصلی بحث هستند. به همین تعبیر میگوییم در علم سیاست نگرش از بالا به پایین و تاثیرات دولت در جامعه است اما در جامعهشناسی سیاسی تاثیرات از پایین به بالا مورد بررسی قرار میگیرد.نیش قلم استاد با کنایه به روایات تاریخی فراموش نشدنی است!
مقصودی نیز به عنوان ناقد اثر با اشاره به ویژگیهای قلم مولف گفت: فارسیگردانی، ریزبینی و دقتنظر استاد شیخاوندی مثالزدنی است. برای نمونه زمانی که مطالعه کتاب را آغاز میکنیم در صفحات نخست به جای واژه مرسوم پیشگفتار از پیش نوشتار استفاده کرده، زیرا در واقع گفتاری در کار نیست و ما با نوشتار سر و کار داریم. البته با این موارد در این اثر بسیار روبهرو خواهید شد. باید به این نکته نیز اشاره کرد که نثر متفاوت، ملاحظات دستوری و واژگانی نویسنده جای تامل دارد و باید بر آنها بحث بیشتری صورت بگیرد.
وی ادامه داد: همچنین در متن کتاب دقتنظر در یافتن معادلیابیها مشاهده میشود؛ مثلا زمانی که از کتاب «پرنس» که همین معادل در فارسی برای آن به کار رفته یا «شهریار» که برخی صاحبنظران به کار بردند، استاد برای این واژه معادل درستی وارد میکند و میگوید واژه «امیر» درستتر است. زیرا ما در آن زمان نظام شاهی و پرنس و امثال آن نداریم و برای معادل آن دوران امیر مناسبتر است. از طرفی در جا به جای کتاب از تاریخ معاصر ایران فکتهایی برای مخاطب آورده میشود تا فهم مطالب آسانتر شود. اگرچه من توقع دارم که آوردن این مثالها در ادامه اثر افزایش یابد اما در همین اندازه نیز به جذابیت آن میافزاید.
این عضو هیات علمی دانشگاه اظهار کرد: گاهی وقتها در لابهلای همین ادبیات نیش قلم استاد، فراموش نشدنی است و با توجه به اینکه شاید شرایط بیان برخی مطالب به صورت آشکار ممکن نباشد، به صورت کنایه یا در قالب شرح حالی در گذشته بیان میشود. برای مثال زمانی که مولف در صفحههای 46 و47 از دوران ابنخلدون یاد میکند، خواننده کم و بیش درمییابد که به شرح مسالهای در دوران نزدیکتری مواجه هستیم، اما استاد از زمان ابنخلدون برای بیان مقصود خود بهره برده و تلاش کرده است تا با معادلسازی زمانی یک رویداد به مخاطب درک بهتری از مسائل ارائه دهد. مقصودی عنوان کرد: اگر بخواهم از کل اثر یک دستهبندی ارائه دهم، باید بگویم این کتاب در چارچوب جامعهشناسی کلاسیک با سنت فرانسوی میگنجد. سنت فرانسوی از آن لحاظ که کتاب به گفته خود استاد تحت تاثیر یکی از صاحبنظران جامعهشناسی فرانسه است که اگر شما چهار جلد از کتابهای لوفر را مطالعه کنید، در خواهید یافت که مولف به ویژه از یکی از مجلدهای آن بیشتر بهره گرفته است. از طرفی بنده در ارزیابی این اثر یک ادعا میکنم و آن ادعا این است که کتاب استاد شیخاوندی را در چارچوب سوسیالیزم رمانتیک ایرانگرا (انسانگرا) میبینم.
وی بیان کرد: به عبارتی سوسیالیزم انسانگرا با سوسیالیزم زمخت نوع استالینی و تروتسکی بسیار متفاوت است. سوسیالیزم انسانگرا، ادبیات متاخر و روانتری دار
د و انسان و مناسبات انسانی در محور آن هست. بنابراین بنده این کتاب را در چارچوب سوسیالیزم رمانتیک ایرانگرا و انسانگرا دستهبندی میکنم؛ ایرانگرا به لحاظ ذائقه مولف است که این روحیه ایرانگرایی در جای جای کتاب قابل مشاهده است. اثری برای بیستمین سالگرد درگذشت لوفر فرانسوی شیخاوندی با اشاره به جمعآوری مطالب کتاب در چهل سال پیش گفت: یکی از استادان فرانسوی من، هانری لوفر که چهار کتاب درباره ملت نوشته بود، باعث شد، بنده سراغ این بروم که آیا ملت ما به معنای سیاسی کلمه ملت هست یا خیر؟ از طرفی آیا دولت ما، دولت است و این دولت چگونه دولتی است؟ بنابراین در تالیف اثر بیشتر تحت تاثیر استادم بودم که شروع به گردآوری مطالب آن کردم و کتاب را نیز به مناسبت بیستمین سال درگذشت لوفر، یکی از جامعهشناسان بزرگ قرن بیستم منتشر و به وی تقدیم کردم.
وی افزود: این اثر 15 فصل دارد که سه فصل نخست آن مقدمهای سادهانگارانه برای ورود به بحث است تا برای مخاطبی که تازه به بحثهای جامعهشناسی سیاسی ورود پیدا کرده، قابل فهم باشد. اما زمانی که به وادی لوفر میرویم در آن از تشریح و چیستی دولت سخن گفته و متن آن تقریبا قلمی ادیبانه پیدا میکند. در شرح دولت به پیروی از سبک استادم لغاتی با ساخت جدید استفاده شده است.
این استاد دانشگاه بیان کرد: به عبارتی سه فصل نخست کتاب به عنوان درآمد اثر است و از فصل چهارم و پنجم به بعد ساختار دولت در حوزههای مختلف مورد آنالیز قرار گرفته است. از طرفی در مقدمه کتاب به خواننده توصیه شده که برای درک بهتر محتوای این کتاب، نخست سراغ لغات جدید آن بروند. لغاتی که خواننده را برای درک آنها به تکاپو وامیدارد. در پایان این نشست سخنرانان به پرسشهای حاضران در جلسه پاسخ گفتند.
انجمن ترویج علم با مشارکت انجمن مطالعات صلح ایران و انجمن علوم سیاسی ایران و تعدادی از نهادهای دولتی و غیر دولتی برگزار می نمایند:
هفته ترویج علم
16 تا 21 آبان ماه 1394
شنبه 16 آبان ترویج علم و رسانه
یکشنبه 17 آبان ترویج علم و نسل آینده
دوشنبه 18 آبان ترویج علم و تاریخ علم
سه شنبه 19 آبان روز جهانی علم در خدمت صلح و توسعه
چهارشنبه 20 آبان ترویج علم و زندگی
پنج شنبه 21 آبان ترویج علم و اخلاق علم