آینده پژوهی اجتماعی

موسسه رحمان برگزار می‌کند:

▫️پنل هشتم آینده پژوهی اجتماعی

 

🔻آینده دولت و جامعه در ایران، شکنندگی یا پایداری؟

دبیر علمی: مقصود فراستخواه

 

اعضای پنل:

مجتبی مقصودی

محمد مهدی مجاهدی

عبدالامیر نبوی

 

کارشناس میز: زهرا اصغری

 

📆 یکشنبه ۲۲ مهر ۱۴۰۳

⏰ ساعت ۱۸

پخش زنده از اسکای روم

(https://www.skyroom.online/ch/rahman_institute/state-fragility)

@rahmaninstitute

 

رویکردی متفاوت نسبت به دو تابعیتی ها

 

مقاله

طیف سنجی رویکردهای موجود نسبت به ایرانیان دو تابعیتی

و مسئولیت دولت در قبال آنها

 

مهسا شاه محمدی  

مجتبی مقصودی (نویسنده مسئول) 

 محمدعلی خسروی 

 نادر هوشمندیار 

فصلنامه پژوهش های راهبردی سیاست،  انتشار آنلاین از تاریخ 04 دی 1402

https://doi.org/10.22054/qpss.2023.74375.3258

چکیده

         دو تابعیتی‌ها از مباحثی است که سالهاست به مسئله‌ای بعضا چالش برانگیز در جمهوری اسلامی ایران مبدل شده است. در این پژوهش با روش کیفی و با تکیه بر اصل مسئولیت دولت‌ها تلاش داریم تا به ارزیابی آسیب شناسانه رویکردهای موجود در قبال ایرانیان دو تابعیتی اقدام نماییم.

        پرسش اصلی آن است که «رویکردهای موجود نسبت به ایرانیان دوتابعیتی کدامند و مسئولیت دولت‌ها در قبال‌ آنها چیست؟» فرضیه اصلی نیز «غالب شدن دیدگاه‌‌ صرفا تهدید محور و یا صرفا فرصت محور طی چند دهه اخیر در میان دولت‌ها به جای تدوین سیاست‌های میانه‌رو در کنار پیچیده‌تر ساختن مسئله ایرانیان دو تابعیتی و حتی فاصله گرفتن بیشتر ایرانیان خارج از کشور از وطن، هزینه‌های بسیاری را برای منافع ملی ایران رقم زده است» می‌باشد. در ادامه نیز این امر مورد بررسی قرار می‌گیرد که با توجه به مسئولیت دولت‌ها در اموری همچون پیگیری و حفظ حقوق اتباعشان در داخل و خارج از کشور، فراهم سازی زمینه‌های لازم جهت فعالیت اجتماعی و اقتصادی تمامی اتباع ایرانی و.... ایجاد تعادل میان دیدگاه منفی و مثبت مسئولان از یک سو و ایجاد جاذبه‌های اعتماد ساز در میان دو تابعیتی‌ها از سوی دیگر می‌تواند زمینه‌ساز الگوی بهینه حل و فصل معضل ایرانیان دو تابعیتی گردد.

کلیدواژه‌ها:  تابعیت، دوتابعیتی، مهاجرت، مسئولیت دولتها،  ایرانیان خارج از کشور

 

زمانبندی همایش گفتمان صلح و دولت آینده در ایران

 زمانبندی همایش علمی – تخصصی دو روزه

گفتمان صلح و دولت آینده در ایران

سه شنبه و چهارشنبه/ دوم و سوم امرداد ۱۴۰۳ .  ساعت: ۱۶ تا ۲۰.۳۰

برنامه روز نخست (سه شنبه دوم امرداد ۱۴۰۳)

مدیر نشست: امیر دبیری مهر

سخنران	عنوان سخنرانی	زمان
/////	افتتاحیه	16 تا 16.15
مجتبی مقصودی	نهاد دولت و پارادوکس های صلح در ایران	۱۶.۱۵ تا ۱۶.۳۰
فرشاد مومنی	اقتصاد صلح محور	۱۶.۳۰ تا ۱۶.۴۵
بهرام بیات	صلح اجتماعی و سیاست انتظامی	۱۶.۴۵ تا ۱۷
مصطفی معین	نقش آموزش عالی در شکل گیری گفتمان صلح	۱۷ تا ۱۷.۱۵
مقصود فراستخواه	کنشگران مرزی و گفتمان صلح اجتماعی ـ سیاسی	۱۷.۱۵ تا ۱۷.۳۰
عباسعلی رهبر	دلایل دور ماندن جریان های سیاسی امروز از "سیاست دوستی"	۱۷.۳۰ تا ۱۷.۴۵
محمدرضا تاجیک	گفتمان صلح؛ تغییر پارادایمی در سیاست ایران	۱۷.۴۵ تا ۱۸
علی اکبر علیخانی	غیریت سازی و صلح ستیزی در فرهنگ سیاسی ایران امروز	۱۸ تا ۱۸.۱۵
زهرا نژادبهرام	شبکه های مجازی و گفتمان صلح	۱۸.۱۵ تا ۱۸.۳۰
ماشاالله شمس الواعظین	صلح اجتماعی و مرجعیت رسانه در ایران	۱۸.۳۰ تا ۱۸.۴۵
گارینه کشیشیان سیرکی	گفتمان صلح و زنان در ایران معاصر	۱۸.۴۵ تا ۱۹
علی اصغر سیدآبادی	دهه هشتادی ها و صلح با طبیعت	۱۹ تا ۱۹.۱۵
محمد جلالی	صلح مدنی؛ نقش نهادها و انجمن ها در ایجاد گفتمان صلح آمیز	۱۹.۱۵ تا ۱۹.۳۰
رحمان قهرمانپور	گفتمان صلح و نظام انتخابات در ایران	۱۹.۳۰ تا 19.45
/////	پرسش و پاسخ	19.45 تا 20

 

 

برنامه روز دوم (چهارشنبه سوم امرداد ۱۴۰3)

مدیر نشست: بهاره سازمند

سخنران	عنوان سخنرانی	زمان
/////	افتتاحیه روز دوم	16 تا 16.15
کیومرث اشتریان	بایسته های سیاستگذاری گفتمان صلح در ایران	۱۶.۱۵ تا ۱۶.۳۰
علی اصغر قاسمی	گفتمان صلح و مصالحه در گذار به دموکراسی	۱۶.۳۰ تا ۱۶.۴۵
محمدکاظم سجادپور	گفتمان صلح و سیاست خارجی	۱۶.۴۵ تا ۱۷
عبدالامیر نبوی	ایران و نقش صلح سازی در بحران های بین المللی	۱۷ تا ۱۷.۱۵
حسین علایی	گفتمان صلح و نیروهای مسلح در ایران	۱۷.۱۵ تا ۱۷.۳۰
رخساره فضلی	گفتمان صلح در سیاستگذاری های آموزش و پرورش	۱۷.۳۰ تا ۱۷.۴۵
محمد درویش	گفتمان صلح و محیط زیست	۱۷.۴۵ تا ۱۸
محمد منصورنژاد	حوزه های علمیه و گفتمان صلح در ایران	۱۸ تا ۱۸.۱۵
محمدرضا ضیایی بیگدلی	گفتمان صلح و نگاهی به چالش های حقوقی در ایران معاصر	۱۸.۱۵ تا ۱۸.۳۰
مهدی ذاکریان	گفتمان صلح و مساله حقوق بشر در جمهوری اسلامی ایران	۱۸.۳۰ تا ۱۸.۴۵
سعیده سعیدی	گفتمان صلح و مساله مهاجرت ایرانیان	۱۸.۴۵ تا ۱۹
محمدامین رشادت	مهاجران و گفتمان صلح اجتماعی	۱۹ تا ۱۹.۱۵
رسول صادقی	مهاجرت، صلح و امنیت پایدار	۱۹.۱۵ تا ۱۹.۳۰
ماندانا تیشه یار	گفتمان صلح در سیاست همسایگی	۱۹.۳۰ تا 19.45
/////	پرسش و پاسخ	19.45 تا 20

نشانی: تهران، خیابان استاد نجات اللهی، بوستان ورشو، خانه اندیشمندان علوم انسانی، تالار فردوسی

نهاد دولت و مسئولیت گسترش ناصلح در ایران

 

نهاد دولت و مسئولیت گسترش ناصلح در ایران

مجتبی مقصودی

منتشره در کتاب "صلح ایرانی در جستجوی مسیرهای صلح در ایران امروز" به همت دکتر نعمت الله فاضلی

تهران، نشر همرخ نگاشت با همکاری انجمن علمی مطالعات صلح ایران، بهار 1403، صص 135- 152

چکیده

      گسترش و تعمیق زمینه و زمانه ناصلح در ایران کنونی بیش از هر عامل دیگری و خلاف آمد روزگار متأثر از نهاد دولت است، دولتی که منطقا می بایست متولی و الگوی صلح مثبت و فراگیر و متوازن نه تنها در جامعه ایران، بلکه در سطح منطقه و جهان باشد.

        واقعیت ناصلح در ایران ناظر بر وضعیت رقت برانگیز و رو به خرابی مستمر در اکثر حوزه های مُلک و مملکتداری چون ساختار و عملکرد دولت و کارگزاران رسمی، نحوه توزیع و تخصیص منابع، جریان آزاد اطلاعات، روابط با کشورهای همسایه و جهان، سطح سرمایه انسانی و اجتماعی، وضعیت حقوق شهروندی، سلامت محیط کسب و کار و سطح اشتغال، شفافیت و فساد، بهداشت و درمان، آموزش، محیط زیست، نشاط اجتماعی و امید به آینده است که نه تنها موجبات نارضایتی، بلکه آشفتگی عینی و ذهنی اکثریت جامعه را فراهم آورده است که هر یک از اقشار و گروه های اجتماعی بسته به امکانات و گریزگاه ها بدنبال کنار آمدن و یا فرار و خلاصی از این وضعیت اند.

        این مقاله با تأکید بر نقش مسلط نهاد دولت، به استناد گزاره ها و فکت های قابل اعتناء بر این نکته پای می فشارد که در دوران معاصر، دولت مدرن در ایران علیرغم برخی اعوجاجات تاریخی و بدکارکردی ها در حوزه  توسعه سیاسی، در مابقی ابعاد روندی رو به جلو را تجربه می کرده است؛ ولی در چند دهه اخیر این اعوجاجات و بدکارکردی علاوه بر حوزه سیاسی به همه بخش ها و حتی کوچکترین بخش هایی که دولت در آن ورود دارد یا ورود پیدا کرده است سرایت یافته و این بخش ها و قسمت ها را از درون و بیرون دچار نابسامانی و حتی اضمحلال کرده است. به عبارتی؛ در چند دهه اخیر به صرافت و فراست دریافته ایم که ورود و مداخله دولت در هر موضوع ساده ای آن را به مسأله و معضلی تبدیل کرده است.

       واقعیت آن است که نهاد دولت در ایران که منطقا پسوند "مدرن" را هم با خود یدک می کشد و بخش اعظم امکانات و منابع را در اختیار دارد و به ویژه در نیم قرن اخیر از درآمدهای نفتی بصورت گسترده بهره مند گردیده است در روندی رو به تزاید از ایفاء به مسئولیت ها و وظایف ذاتی خود و از جمله برقراری صلح مثبت در قبال جامعه ملی بازمانده و حتی در گذر زمان از پذیرش مسئولیت و وظایف نه تنها ثانویه، بلکه مسئولیت ها و وظایف اولیه و ذاتی خود سرباز می زند و متاسفانه به دلایلی که شرح جداگانه ای می طلبد این نهاد نیازی به پاسخگویی هم احساس نمی کند.

       واقع بینانه و صادقانه باید گفت این دولت جایگاه و پایگاه خود را در میان بخش ها و اقشار مختلفی از جامعه از دست داده است؛ و حتی می توان مدعی شد که این دولت در حال حاضر دیگر نمایندگی اکثریت جامعه را برعهده ندارد؛ لذا بجای داوری بی طرفانه و مصالحه گرانه میان طبقات، اقشار و نیروهای اجتماعی و قبول مسئولیت اولیه و بدیهی در برقراری امنیت، توسعه و رفاه اجتماعی و تعمیق کرامت انسانی و ترویج و استقرار صلح و به ویژه صلح مثبت؛ در عمل با عدول از بیطرفی، با فرافکنی مشکلات و تنگناها، و بی اعتنا به تحولات نوین جهانی به جایگاه یک گروه در قدرتِ مناقشه طلب، تغییر وضعیت و تقلیل جایگاه و جهت داده است تا جایی که در حال حاضر؛ خود به عنوان مهمترین دشواره و اُمّ المسائل ایران بدل شده است در چنین شرایطی، گذار از وضعیت کنونی و رسیدن به دولتی توسعه گرا و مصالحه جو که به مسئولیت های کلاسیک و نوین خود متعهد و پاسخگو باشد نیازمند همفکری، هم افزایی، مصالحه و ائتلاف نظری و عملی همه ی نیروهای اجتماعی و سیاسی و علاقمندان به سرنوشت ایران است.

 

کتاب صلح ایرانی: در جستجوی مسیرهای صلح در ایران امروز

به همت دکتر نعمت الله فاضلی

انتشارات همرخ. بهار 1403

 

قسمتی از مقدمه کتاب:

«صلح ایرانی» چه چیزی نیست. این کتاب دفتری شاعرانه، ادیبانه و تبلیغی در ستایش صلح نیست. نمی‌خواهیم با نگاهی رمانتیک و خیالی چشم‌مان را بر واقعیت‌های تلخ خشونت‌ها، جنگ‌ها، تبعیض‌ها و فشارهای ساختاری موجود که زندگی ما را تیره و تار کرده ببندیم و صرفاً در ستایش و زیبایی صلح و صلح دوستی سخن بگوییم. هر چند ادبیات و هنر صلح نقش مهم و ضروری در صلح‌گستری و حتی خلق و گسترش بینش انتقادی در فهم صلح و ناصلح جامعه دارند و نویسندگان این کتاب نیز گاه و بیگاه به این متون توجه کرده‌اند.

این کتاب نقد و معرفی اندیشه‌های موجود در گفتمان و مطالعات صلح‌پژوهی هم نیست. مفهوم صلح مستعد این است که بد تعبیر و تفسیر شود. اغلب وقتی پای اندیشه در میان می‌آید شکلی از عمل‌گریزی و شانه خالی کردن از مسئولیت خود برای اقدام و انجام کار تداعی می شود. به ویژه اگر این اندیشه‌ورزی با صلح همکلام شود.

صلح ایرانی کتاب دانشگاهی مرسوم نیست که مجموعه‌ای از مفاهیم، نظریه‌ها، دیدگاه‌ها و روش های صلح‌پژوهی را معرفی کند. هر چند چنین کاری ارزشمند است و به آن احتیاج داریم. آخرین نکته هم این که صلح ایرانی شرح و بسط نظریه و دیدگاه مکتب، ایدئولوژی یا حتی رهیافت رشته دانشگاهی مشخصی هم نیست. مجموعه بحث‌ها و دیدگاه‌های این کتاب برای دفاع از هیچ نظریه و ایدئولوژی خاصی تدوین نشده است. این سخن به معنای این نیست که نویسندگان صلح ایرانی فاقد بینش و نگرش سیاسی هستند و مقالات این کتاب نیز خنثی و فاقد دلالت‌های سیاسی‌اند. نمی‌توان صلح را بدون جهت‌گیری و نگاه سیاسی روایت کرد. اما ما در دعوت از نویسندگان نخواسته‌ایم سبک و سیاق و رهیافت ما یا هر مکتب و رویکرد از پیش مشخصی را دنبال کنند.

قصد این را هم نداریم که با نگاهی خودپسندانه روایتی ستایشگرانه از تاریخ و فرهنگ صلح‌جویانه از ایران ارائه کنیم و با استناد به متون ادبیات و عرفان و دین یا گزینشی از صحنه های دل‌انگیز تاریخ ایران، تصویری رویایی و آرمانشهری از سرزمین و فرهنگ‌مان بسازیم. هر چند جای تاریخ فرهنگی صلح در ایران در میان کتاب‌های موجود خالی است و ما بیشترین آشنایی‌هایمان از تاریخ جنگ ها و خشونت‌هاست.

کتابی که پیش روی دارید اندیشه‌هایی درباره چیستی، چرایی، چالش‌ها و چگونگی تحقق و ارتقای صلح در ایران است. جمعی از محققان و اندیشمندان امروز ایران از دانش ها و رشته‌های گوناگون علوم سیاسی، علوم اجتماعی، علوم تربیتی، فلسفه، روان‌شناسی، ادبیات و رشته‌های دیگر همت کرده و ایده‌هایشان را برای گسترش صلح و کاهش خشونت در ایران قلمی کرده و در این کتاب تقدیم شما می کنند. اغلب آنها برای شما و حوزه عمومی ایران و عامه اهل فکر نام‌آشنا هستند.

فهرست مطالب و نویسندگان کتاب صلح ایرانی: در جستجوی مسیرهای صلح در ایران امروز:

دیباچه: صلح به مثابه امید (نعمت الله فاضلی)
۱. صلح‌خواهی‌ چونان فضیلت اخلاقی-سیاسیِ فردی و جمعی، از گذشتۀ اسطوره تا آیندۀ تاریخ (موسی اکرمی)
۲. دوستان من دوستی وجود ندارد (محمدرضا تاجیک)
۳. صلح و ایران در آغاز سده پانزدهم (فرهنگ رجایی)
۴. نهاد دولت و مسئولیت گسترش ناصلح در ایران (مجتبی مقصودی)
۵. سنت‌گرایی تحولی؛ نگاهی به صلح از  منظر فلسفه تعلیم و تربیت (خسرو باقری)
۶. نقش دانشگاهیان ایرانی در برساختن جامعه فرهنگی منطقه‌ای (ماندانا تیشه‌یار)
۷. آشتی اضداد؛ جستجوی صلح در جهان تضادها و تفاوت‌ها (ایرج شهبازی)
۸. تحقق صلح ایرانی-اسلامی؛ از ایدئال تا واقعیت (علی‌اکبر علیخانی)
۹. تأملی درباب شرایط امکان صلح (مقصود فراستخواه)
۱۰. صلح از مدرسه می‌آید (مصطفی ملکیان)
۱۱. صلح ایرانی از منظر دینی (محمد منصورنژاد)
۱۲. مزیت ذاتی هنر در آموزش صلح: ارائه‌ی چارچوبی برای طراحی برنامه‌ی درسی (محمود مهرمحمدی)
۱۳. «همه آنچه با ما روی زمین زندگی می‌کنند»؛ امکان مشارکت زنان ایرانی در برپاکردن صلح (مریم نصر اصفهانی)
۱۴. زیستن در زمانه جنبش‌های حیات‌بخش (سمیه توحیدلو)
۱۵. صلح اجتماعی و مسئله جنسیت (ندا حاجی وثوق)
۱۶. صلح‌آفرینی سازمانی (غلامرضا خاکی)
۱۷. خدمات متقابل صلح و محیط‌زیست (محمد درویش)
۱۸. نسل‌ها و صلح (محمدسعید ذکایی)
۱۹. نابرابری جنسیتی، مانع تحقق رؤیای صلح (سیمین کاظمی)
۲۰. مسائل قومی- هویتی و صلح در ایران امروز (مختار نوری)
۲۱. رابطه بین صلح و اقتصاد (فرشاد مؤمنی)

انتشار کتاب جامعه شناسی سیاسی

 

انتشار کتاب

جامعه شناسی سیاسی

 

 

آخرین کتاب دکتر مجتبی مقصودی با عنوان "جامعه شناسی سیاسی" در آخرین ماه های سال 1401 منتشر شد.

این کتاب از سوی سازمان مطالعه و تدوین کتب دانشگاهی در علوم اسلامی و انسانی (سمت) در 240 صفحه، به شماره شابک  9786000229962 و به قیمت 840000 ریال روانه بازار شد.

هدف کتاب جامعه‌شناسی سیاسی عبارت است از بازخوانی حدود و ثغور، مفاهیم و موضوعات اصلیِ جامعه‌شناسی سیاسی، و مخاطب اصلی آن جامعه دانشگاهی از مقطع کارشناسی تا تحصیلات تکمیلی است. کتاب با تشریح جامعه‌شناسی سیاسی کلاسیک و معاصر، با شیبی ملایم تلاش دارد تا از خلال فهم مهم‌ترین نیروهای اجتماعی و جایگاه آنها در جامعه، تطوّر مفهومی و مصداقی هر یک از گروه ها و لایه‌های اجتماعی را در تعامل با دولت و نهادهای مدنی و سیاسی به گونه‌ای فشرده ولی گویا و به زبانی ساده بررسی کند. مباحث دیگر این کتاب عبارت‌اند از: گونه‌شناسی و صورت‌بندی نظریه‌های دولت و تعاملات و تقابلات دولت و جامعه در پرتو دوگانه‌های خُرد/کلان و عینی/ذهنی و نیز مفاهیم، مکاتب و پارادایم‌های اصلی این حوزه با بن‌مایه‌های منتقدانه.

کتاب در چهار بخش و نه فصل سازماندهی شده است. در بخش اول نیروهای اجتماعی و جایگاه آنها در جامعه، در بخش دوم گونه شناسی دولت ها، در بخش سوم مفاهیم، مسائل و پارادایم های اصلی و مهم و در بخش چهارم رهیافت های نظری در حوزه جامعه شناسی سیاسی مورد طرح و بررسی قرار گرفته است.

 

https://samt.ac.ir/fa/book/6195/%D8%AC%D8%A7%D9%85%D8%B9%D9%87-%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C-%D8%B3%DB%8C%D8%A7%D8%B3%DB%8C

همایش ملی دولت پژوهی

دومین همایش ملی دولت پژوهی با محوریت

دولت جمهوری اسلامی ایران: بنیان، آسیب، چشم انداز

در اسفند ١٣٩٧ در دانشگاه فردوسی برگزار می شود.

اطلاعات بیشتر در سایت همایش: Stateconf2.um.ac.ir