نهاد دولت و مسئولیت گسترش ناصلح در ایران

 

نهاد دولت و مسئولیت گسترش ناصلح در ایران

مجتبی مقصودی

منتشره در کتاب "صلح ایرانی در جستجوی مسیرهای صلح در ایران امروز" به همت دکتر نعمت الله فاضلی

تهران، نشر همرخ نگاشت با همکاری انجمن علمی مطالعات صلح ایران، بهار 1403، صص 135- 152

چکیده

      گسترش و تعمیق زمینه و زمانه ناصلح در ایران کنونی بیش از هر عامل دیگری و خلاف آمد روزگار متأثر از نهاد دولت است، دولتی که منطقا می بایست متولی و الگوی صلح مثبت و فراگیر و متوازن نه تنها در جامعه ایران، بلکه در سطح منطقه و جهان باشد.

        واقعیت ناصلح در ایران ناظر بر وضعیت رقت برانگیز و رو به خرابی مستمر در اکثر حوزه های مُلک و مملکتداری چون ساختار و عملکرد دولت و کارگزاران رسمی، نحوه توزیع و تخصیص منابع، جریان آزاد اطلاعات، روابط با کشورهای همسایه و جهان، سطح سرمایه انسانی و اجتماعی، وضعیت حقوق شهروندی، سلامت محیط کسب و کار و سطح اشتغال، شفافیت و فساد، بهداشت و درمان، آموزش، محیط زیست، نشاط اجتماعی و امید به آینده است که نه تنها موجبات نارضایتی، بلکه آشفتگی عینی و ذهنی اکثریت جامعه را فراهم آورده است که هر یک از اقشار و گروه های اجتماعی بسته به امکانات و گریزگاه ها بدنبال کنار آمدن و یا فرار و خلاصی از این وضعیت اند.

        این مقاله با تأکید بر نقش مسلط نهاد دولت، به استناد گزاره ها و فکت های قابل اعتناء بر این نکته پای می فشارد که در دوران معاصر، دولت مدرن در ایران علیرغم برخی اعوجاجات تاریخی و بدکارکردی ها در حوزه  توسعه سیاسی، در مابقی ابعاد روندی رو به جلو را تجربه می کرده است؛ ولی در چند دهه اخیر این اعوجاجات و بدکارکردی علاوه بر حوزه سیاسی به همه بخش ها و حتی کوچکترین بخش هایی که دولت در آن ورود دارد یا ورود پیدا کرده است سرایت یافته و این بخش ها و قسمت ها را از درون و بیرون دچار نابسامانی و حتی اضمحلال کرده است. به عبارتی؛ در چند دهه اخیر به صرافت و فراست دریافته ایم که ورود و مداخله دولت در هر موضوع ساده ای آن را به مسأله و معضلی تبدیل کرده است.

       واقعیت آن است که نهاد دولت در ایران که منطقا پسوند "مدرن" را هم با خود یدک می کشد و بخش اعظم امکانات و منابع را در اختیار دارد و به ویژه در نیم قرن اخیر از درآمدهای نفتی بصورت گسترده بهره مند گردیده است در روندی رو به تزاید از ایفاء به مسئولیت ها و وظایف ذاتی خود و از جمله برقراری صلح مثبت در قبال جامعه ملی بازمانده و حتی در گذر زمان از پذیرش مسئولیت و وظایف نه تنها ثانویه، بلکه مسئولیت ها و وظایف اولیه و ذاتی خود سرباز می زند و متاسفانه به دلایلی که شرح جداگانه ای می طلبد این نهاد نیازی به پاسخگویی هم احساس نمی کند.

       واقع بینانه و صادقانه باید گفت این دولت جایگاه و پایگاه خود را در میان بخش ها و اقشار مختلفی از جامعه از دست داده است؛ و حتی می توان مدعی شد که این دولت در حال حاضر دیگر نمایندگی اکثریت جامعه را برعهده ندارد؛ لذا بجای داوری بی طرفانه و مصالحه گرانه میان طبقات، اقشار و نیروهای اجتماعی و قبول مسئولیت اولیه و بدیهی در برقراری امنیت، توسعه و رفاه اجتماعی و تعمیق کرامت انسانی و ترویج و استقرار صلح و به ویژه صلح مثبت؛ در عمل با عدول از بیطرفی، با فرافکنی مشکلات و تنگناها، و بی اعتنا به تحولات نوین جهانی به جایگاه یک گروه در قدرتِ مناقشه طلب، تغییر وضعیت و تقلیل جایگاه و جهت داده است تا جایی که در حال حاضر؛ خود به عنوان مهمترین دشواره و اُمّ المسائل ایران بدل شده است در چنین شرایطی، گذار از وضعیت کنونی و رسیدن به دولتی توسعه گرا و مصالحه جو که به مسئولیت های کلاسیک و نوین خود متعهد و پاسخگو باشد نیازمند همفکری، هم افزایی، مصالحه و ائتلاف نظری و عملی همه ی نیروهای اجتماعی و سیاسی و علاقمندان به سرنوشت ایران است.

فرهنگ مهر، شخصیتی علمی، اخلاقی و مدیری توانمند

 

ذهنیت ما از زرتشتیان؛

گفتار نیک، کردار نیک و اندیشه‌ی نیک

مراسم بزرگداشت فرهنگ مهر با مشارکت انجمن علمی مطالعات صلح ایران و موزه تصاویر معاصر با سخنرانی دکتر مصطفی معین، دکترهادی خانیکی، دکتر سید محمد کاظم سجادپور، دکتر مجتبی مقصودی و دکتر حسین دهباشی، دکتر ماندانا تیشه یار ویراستار کتاب " یک میراث استعماری..." با مدیریت دکتر هوشنگ میرکوشش و حضور جمعی از علاقمندان در عصر روز دوشنبه ٣١ اردیبهشت ماه ١٤٠٣ در کافه تاریخ برگزار شد. در این نشست هر یک از سخنرانان ابعاد مختلفی از شخصیت علمی، اجتماعی، فرهنگی و سیاسی شادروان استاد فرهنگ مهر را مورد طرح و بررسی قرار دادند که متن کامل آن به در سامانه امرداد (تارنمای خبری زتشتیان) به آدرس زیر در دسترس هست. در اینجا تنها سخنرانی دکتر مجتبی مقصودی منتشر می شود.

https://amordadnews.com/206873/

 

دکتر مجتبی مقصودی، استاد رشته‌ی علوم سیاسی دانشگاه و مدیر انجمن علمی مطالعات صلح ایران، سخنران پایانی این نشست بود. او در آغاز سخنانش گفت: «زرتشتیان ایران بسیار علاقه‌مند به آیین و پیشینه و تاریخ کشورشان هستند. در سیصدسال اخیر نیز در حوزه‌های مختلف، از آموزش گرفته تا بهداشت و صنعت، فعال بوده‌اند. ذهنیتی که ما از زرتشتیان داریم، گفتار نیک، کردار نیک و اندیشه‌ی نیک است».
این سخنران سپس افزود: «این نشست پیش از آن که رونمایی از کتاب دکتر مهر باشد، یک‌نوع بازنمایی مجدد از چهره‌ی استاد فرهنگ مهر است. یک آیین قدرشناسی است. در فضای رادیکالیزه‌ی بعد از انقلاب، یک‌مقدار جفاهایی رفت و برخی از هموطنان جلای وطن کردند. امیدواریم این نشست شروع خوبی باشد برای بازشناسی‌ها و آیین قدرشناسی و بازنمایی از چهره‌ها را انجام بدهیم. چون بخشی از تاریخ، جنگ روایت‌هاست. تاریخ هم مبتنی بر اسناد است. اسناد به‌روز می‌شوند. من شاگرد دکتر جواد شیخ‌الاسلامی [استاد علوم سیاسی دانشگاه تهران] بودم. ایشان می‌گفتند که هر 25 سال یکبار باید تاریخ را از نو نوشت؛ از این جهت که اسناد جدیدی به‌دست می‌آید و زوایای دیگری را می‌توان مطرح و مباحث تازه‌ای را عنوان کرد. افزون بر این که وقتی از یک مقطع تاریخی دور می‌شویم، در آرامش خاطر می‌توان تاریخنگاری کرد و از فشارهای بیرونی دور ماند».
مقصودی آنگاه در ادامه‌ی سخنانش گفت: «از شخصیت دکتر فرهنگ مهر، با آن پاپیونی که می‌زد، آنچه من درمی‌یابم این است که او انسان باپرنسیپی بود. از غذاخوردن گرفته تا سکنات و بسیاری از موازینی که انسان را با پرنسیپ می‌سازد. او به اخلاقیات توجه داشت و اهل مشورت بود. همه‌ی این‌ها ویژگی‌های برجسته‌ای است که در شخصیت دکتر فرهنگ مهر وجود داشت. او با آثاری که نوشت، مخصوصاً درباره‌ی جزایر سه‌گانه‌ی ایران، مهاجرت را تبدیل به فرصت کرد».
ارزیابی دکتر مجتبی مقصودی از کتاب دکتر فرهنگ مهر، پایان‌بخش سخنان او بود.