سخنرانی در دانشگاه خوارزمی
اولین همایش بین المللی ضرورت گفتگو در علوم انسانی: مطالعات میان رشته ای
اولین همایش بین المللی ضرورت گفتگو در علوم انسانی: مطالعات میان رشته ای در دانشگاه خوارزمی در روزهای چهارشنبه و پنج شنبه 25 و 26 آذر ماه برگزار شد. دبیرعلمی این همایش خانم دکتر فاطمه جواهری و انجمن های علوم سیاسی و مطالعات صلح ایران در زمره حامیان همایش بوده اند.
از جمله سخنرانان صبح روز دوم بنده بودم که با هم چکیده مقاله مندرج در صفحات 183 تا 186 چکیده مقالات همایش را مطالعه می نماییم.
نهاد سازی انجمنی؛ از گفتگوی درون رشته ای تا گفتگوی میان رشته ای (بررسی تجربه دو انجمن علمی)
دکتر مجتبی مقصودی*
تخصصی شدن علوم در سده های اخیر موجبات پیشرفت و توسعه دانش بشری را فراهم آورده و به تک ساحتی شدن، جزیی نگری و ابزارگرایی علوم کمک رسانده است. در ایران نیز از دو دهه قبل به ویژه از دوران اصلاحات موج تاسیس نهادهای علمی و انجمنی موجبات شکل گیری ده ها انجمن تخصصی را فراهم ساخته و این روند تاسیسی عملا به شکل گیری هویت های متکثر، خرد، تخصصی و منسجم علمی کمک کرده است. ادامه شتابان و گاه رقابتی این رویکرد منجر به ظهور و بروز ده ها انجمن از دل برخی رشته های مادر نظیر؛ مدیریت، جامعه شناسی، روانشناسی، جغرافیا و علوم سیاسی شد. این فرایند ضمن تاثیرات مثبت، برخی آسیب ها نظیر "کاهش نقش مرجعیت نهادی" را نیز بدنبال داشته است.
از رشته مدیریت؛ انجمن های مدیریت ایران، علوم مدیریت ایران، مشاوران مدیریت ایران، مدیریت دولتی ایران، مدیریت آموزشی، مدیریت راهبردی، مدیریت و برنامه ریزی فرهنگی، مدیریت فناوری، مدیریت اطلاعات ایران و مدیریت پروژه؛ از حوزه علوم اجتماعی؛ انجمن های جامعه شناسی ایران، جامعه شناسی سیاسی، جامعه شناسی آموزش و پرورش، انسان شناسی، جمعیت شناسی ایران؛ از رشته جغرافیا، انجمن های جغرافیایی ایران، ایرانی جغرافیا و برنامه ریزی شهری، علمی جغرافیا و برنامه ریزی روستایی ایران، ایرانی ژئومورفولوژی و ژئوپلیتیک؛ از رشته روانشناسی؛ انجمن های روانشناسی ایران، ایرانی روان شناسی، روانشناسی بالینی ایران، روانشناسی خانواده ایران، روان شناسی بالینی کودک و نوجوان ایران، روان شناسی اسلامی، روانشناسی اجتماعی و علمی روان شناسی تربیتی ایران و از رشته علوم سیاسی؛ انجمن های علوم سیاسی، روابط بین الملل، مطالعات منطقه ای، مطالعات جهان، جامعه شناسی سیاسی ظهور و بروز یافته اند.
این مقاله ضمن بررسی فرایند تخصصی شدن علوم و رشته های دانشگاهی و تجلی آن در شکل گیری طیف مختلف و متنوعی از انجمن ها و با اشاره به عملکردهای مثبت هر یک از این انجمن ها به لحاظ؛ توانمند سازی، ظرفیت سازی، کادرسازی، گسترش ارتباطات و گفتگوهای درون رشته ای؛ ظرفیت ها و نیازهای مغفول و کمتر توجه شده میان رشته ای را برای گسترش جامعیت نگری، فهم عمیق و چند بعدی مسایل و مشکلات مورد طرح و کنکاش قرار می دهد. این پژوهش ضمن انتخاب روش شناسی کیفی، این نکته را طرح می نماید که با توجه به مشکلات گسترده و مسایل خرد و کلان محلی، ملی، منطقه ای و بین المللی که هیچ یک از نهادهای انجمنی به تنهایی قادر به توصیف، تبیین، پیش بینی و آینده پژوهی و ارائه راهبرد نیستند؛ انجمن های علمی را به گفتگو و هم افزایی دانشی، روشی، بینشی، محتوایی و تجربی واداشته است.
این پژوهش مدعی است که انجمن های علمی از زمان تاسیس تا کنون چند مرحله را پشت سرگذرانده اند: انجمن ها در گام اول تلاش نموده اند تا با تکیه بر همه ظرفیت های درون رشته ای هویت یگانه و منحصر بفرد خود را اثبات و توانایی همه جانبه خود را به معرض نمایش بگذارند. اگر وجه غالب گام اول را "هویت یابی علمی- انجمنی" بدون گفتگوی درونی و انتقادی ارزیابی کنیم، در گام دوم انجمن ها با پختگی و درایت در فضای گفتگویی و گفتگوی انتقادی به نقد عملکرد و ارزیابی روشی، دانشی، نظری، محتوایی و بینشی خود پرداختند. ضعف ها و محدودیت های خود را در توصیف، تبیین، آینده پژوهی و هدایت گری دریافتند و به فهمی واقعی از ماهیت و جوهره و ناتوانی های خویش رسیدند. در گام سوم انجمن ها با درک نیاز به دیگر رشته های علمی ضمن توجه به عنصر "شناسایی" با ملحوظ داشتن "احترام دیگر رشته ها" گفتگوی بین رشته ای را با هدف هم افزایی دانشی، نظری، روشی، توصیفی، تحلیلی و تبینی آغاز نمودند. این مقاله با ملحوظ داشتن گام های سه گانه و فرایند تاسیسی، هویت یابی، تثبیتی و هویتی، وضعیت دو انجمن علوم سیاسی ایران و مطالعات صلح ایران را مورد طرح و بررسی قرار خواهد داد.
کلید واژه ها: نهاد سازی، گفتگوی میان رشته ای، گفتگوی درون رشته ای، انجمن مطالعات صلح ایران، انجمن علوم سیاسی ایران ·
دانشیار گروه علوم سیاسی دانشگاه آزاد اسلامی. واحد تهران مرکزی و رییس هیئت مدیره انجمن مطالعات صلح ایران
