قدرت گرفتن ایران در خاورمیانه به زیان آمریکا نیست
چهارشنبه, ۲۸ اسفند ۱۳۹۲، ۰۱:۴۸ ب.ظ
در نشست «ایران و صلح و امنیت بین المللی
و منطقه‌ای» مطرح شد
قدرت گرفتن ایران در خاورمیانه دیگر به زیان
آمریکا نیستپایگاه تحلیلی رصد/ مصطفی انتظاری هروی
در حال حاضر واقعیت این است که با وجود
قدرت گرفتن چین و روسیه، قدرتمند شدن ایران در منطقه دیگر به زیان آمریکا نیست و
در همین راستا ما باید به جای تاکید بر اختلافات موجود با آمریکا بر مشترکات تکیه
کنیم.
رصد، مصطفی انتظاری هروی/ «ایران و صلح و
امنیت بین المللی و منطقه ای» عنوان نشستی تخصصی بود که عصر یکشنبه به همت انجمن
علوم سیاسی ایران در مرکز مطالعات استراتژیک خاورمیانه برگزار شد.
در این نشست تخصصی، دکتر محمدرضا دهشیری
استاد علوم سیاسی و روابط بین الملل و معاون پژوهشی و آموزشی سازمان فرهنگ و
ارتباطات اسلامی، به بررسی منازعات در جریان بحران سوریه پرداخت، دکتر محمدجواد حق
شناس عضو هیات علمی دانشکده علوم سیاسی دانشگاه آزاد تهران مرکزی، روابط ایران و
آمریکا را بررسی کرد، دکتر مجتبی مقصودی، دانشیار دانشکده علوم سیاسی دانشگاه
تهران مرکزی، ضعف مطالعات صلح در نظام دانشگاهی ایران را مورد ارزیابی قرار داد و
دکتر کیهان برزگر رئیس پژوهشکده مطالعات استراتژیک خاورمیانه، نظرات خود پیرامون
بحران اوکراین را بیان کرد.
۹ پروژه سیاسی، دخیل در بحران سوریه
در این نشست، دکتر دهشیری با اشاره به
وجود ۹ پروژه اصلی در بحران سوریه، به تشریح این
منازعات پرداخت و گفت که شکل گیری هلال اخوانی با مشارکت ترکیه، مصر و قطر، پروژه
سلفی ها با حمایت عربستان، پروژه جنگ لوله ها با محوریت قطر و برخلاف منافع ریاض،
پروژه جنگ سرد با هدف نگاه جدید و راهبردی روسیه به خاورمیانه، پروژه انتقام گیری
عربی که ریشه دار در منازعه تاریخی شام و حجاز است، پروژه خاورمیانه جدید معطوف به
مرزبندی های تازه براساس قومیت و مذهب، پروژه وطن جایگزین که از سوی تلآویو به
منظور تشکیل دولت فلسطینی در اردن پیگیری می شود، پروژه شکاف شیعه و سنی و در فرجام
پروژه تخریب محور مقاومت که محوری به رهبری ایران و همراهی دمشق و حزب الله لبنان
است، از جمله این پروژه های ۹
گانه است.
این استاد علوم سیاسی با اشاره به
اظهارات اخیر «امانوئل والرشتاین» جامعه شناس و نظریه پرداز مطرح اقتصاد سیاسی و
نویسنده کتاب مشهور «نظام نوین جهانی» که در جریان سفر اخیر خود به تهران، از افول
قدرت آمریکا و رشد قدرت های تازه در جهان، از جمله ایران سخن گفته بود، ادامه داد:
در منطقه ما، عراق پس از جنگ خلیج فارس تضعیف شد و با حمله آمریکا در سال ۲۰۰۳ قدرتش کاملا کمرنگ شد، مصر پس از سقوط
مرسی تاثیر خود بر منطقه را از دست داد، سوریه که زمانی داعیه رهبری جهان عرب را
داشت با وقوع جنگ داخلی تضعیف شده، ترکیه به دلیل دخالت بی نتیجه در سوریه و بحران
داخلی نقش زیادی در منطقه ندارد، رژیم صهیونیستی با بحران مشروعیت دست به گریبان
است و در چنین شرایطی است که ایران فرصت دارد تا قدرت خود را در خاورمیانه تثبیت
کند.
او با اشاره به رویکرد تازه ایران در
حوزه دیپلماسی، به دستاوردهای مذاکرات هسته ای اشاره کرد و گفت: آمریکا که براساس یک
قانون طلایی در مذاکرات هسته ای خود، حق چرخه کامل سوخت هسته ای در هیچ کشوری را
به رسمیت نمی شناسد، در توافق ژنو این حق را پذیرفت و به نظر می رسد اکنون واشنگتن
دریافته که ایران به عنوان یک دشمن دانا، بهتر از عربستانِ حامی تروریسم به مثابه یک
دوست نادان می تواند در منطقه به این کشور کمک کند.
او در همین راستا پیشنهاد کرد که تهران
با درک درست فرصت های موجود در منطقه، به بهترین شکل نقش یک قدرت منطقه ای برتر را
ایفا کند.
ضرورت تکیه ایران و آمریکا بر مشترکات
دکتر محمدجواد حق شناس، دیگر سخنران این
نشست بود که با نگاهی تاریخی به دیپلماسی ایران از صفویه تاکنون، به موضوع رابطه
با ایالات متحده پرداخت.
او با بیان اینکه دولت ملی ایران پس از
قریب به یک هزار سال اشغال، در زمان صفویه توانست بار دیگر به عنوان یک دولت ایرانی
مستقر شود، گفت که در دوره صفویه، منازعات خارجی ایران عمدتا حول محور درگیری با عثمانی
بود. پس از آن در دوره نادرشاه، این منازعات تا سطح شبه قاره هند پیش رفت و اما در
هنگام روی کار آمدن قاجاریه، ما شاهد رشد ابرقدرت روسیه در شمال، تثبیت موقعیت بریتانیا
در شرق و جنوب و نیز حضور عثمانی در غرب هستیم که اختلاف با این قدرت های بزرگ به
زیان ایران تمام شد.
به گفته این مدرس علوم سیاسی، اختلاف ایران
و انگلستان به جدایی بلوچستان، هرات و جزایر ایرانی خلیج فارس از کشورمان منتهی
شد. درگیری با روسیه باعث جدایی گرجستان، آذربایجان، ارمنستان و قفقاز شد و این
وضعیت ادامه داشت تا سقوط رضاخان و دیپلماسی محمدرضا پهلوی که ایران را متحد غرب
ساخت و در این دوره ما جز با عراق، منازعه دیگری نداشتیم و حتی با عملیات های برون
مرزی، ثبات عمان را هم حفظ کردیم.
وی با اشاره به سیاست خارجی ایران پس از
انقلاب، به حمایت تهران از جنبش های آزادی بخش منطقه و رویارویی با قدرت های بزرگ
اشاره کرد و ضمن یادآوری حوادثی چون تسخیر سفارت آمریکا و کمک به جنبش های مخالف
متحدان آمریکا در منطقه، بیان کرد: در زمان جنگ ایران و عراق، راهبرد واشنگتن
ابتدا بی طرفی و حمایت از تضعیف هر دو کشور بود اما پس از فتح فاو و قدرت گرفتن ایران،
آمریکا مستقیما از صدام حمایت کرد که اوج آن حمله به نفتکش های ایرانی و شلیک به
هواپیمای ایرباس بود که نهایتا به تصمیم شجاعانه امام(ره) برای پذیرش صلح منتهی شد.
وی با یادآوری همکاری دولت های سازندگی و
اصلاحات با آمریکا همزمان با جنگ خلیج فارس و حمله به افغانستان، به رفتارهای
پارادوکسیکال دولت احمدی نژاد در قبال غرب از جمله سیاست تهاجم و سپس نرمش دولت های
نهم و دهم اشاره کرد و گفت: آخرین مورد از همکاری ایران و آمریکا در دولت یازدهم
رخ داد و در ماجرای بحران سوریه بود که پیشنهاد تهران باعث جلوگیری از جنگ در این
کشور شد. او تاکید کرد: در حال حاضر واقعیت این است که با وجود قدرت گرفتن چین و
روسیه، قدرتمند شدن ایران در منطقه دیگر به زیان آمریکا نیست و در همین راستا ما
باید به جای تاکید بر اختلافات موجود با آمریکا بر مشترکات تکیه کنیم.
جای خالی مطالعات صلح در آموزش علم سیاست
در ایران
دکتر مجتبی مقصودی اما از زاویه بررسی
مطالعات علم سیاست در ایران به نقش کشورمان در پیشبرد صلح در منطقه پرداخت و با
اشاره به اینکه سیاست دارای دو چهره است که یکی صلح و دیگری جنگ را شامل می شود، بیان
کرد: دانش سیاست در ایران بیش از آنکه ادبیات صلح تولید کند، مشغول بازتولید ادبیات
جنگ است و مطالعات صلح جایگاهی در سرفصل های آموزشی علوم سیاسی ندارد.
او بی ثباتی خاورمیانه و نیز فرهنگ ایرانی
را زمینه ساز توجه بیشتر به کلیدواژه های جنگ همچون تعصب، جهل، نفاق، جهت گیری های
فرقه ای و… دانست و در همین حال خواستار توجه بیشتر به مولفه های صلح همچون مدارا،
گفتگو، نفی خشونت و… شد.
او وجود عصبیت در جامعه ایرانی را ریشه
دار در بار منفی دادن به مفاهیمی چون مدارا و مذاکره دانست و افزود: اگرچه ممکن
است بخشی از جامعه با ایجاد تنش و درگیری به سود برسد اما جامعه دانشگاهی ایران باید
ادبیات صلح تولید کند تا دیگر مذاکره کنندگان و حامیان تساهل به خیانت متهم نشوند.
بی طرفی فعال، الگویی برای واکنش ایران
به بحران اوکراین
و در فرجام، دکتر کیهان برزگر آخرین
سخنران این نشست بود که با اشاره به بحران اوکراین و جدایی کریمه از این کشور،
خواستار حفظ بی طرفی فعال ایران در منازعه بین روسیه و غرب شد.
او با اشاره به اینکه اوکراین در حوزه
«خارجِ نزدیک» ایران قرار ندارد و نیز تجارت ما با این کشور هم در سطح بالایی نیست،
نتیجه گرفت که بحران در این کشور ما را مستقیما وارد درگیری نمی کند؛ با این حال این
صاحبنظر سیاسی یادآوری کرد که چون بحران کنونی می تواند پرونده هسته ای ایران و نیز
بحران سوریه را تحت تاثیر قرار دهد، باید مورد توجه قرار گیرد.
رئیس پژوهشکده مطالعات استراتژیک خاورمیانه
با اشاره به اینکه ایران و روسیه در مهار نفوذ غرب در خاورمیانه دارای منافع مشترکی
هستند، تمایل تهران به غرب در بحران جاری اوکراین را اشتباه ارزیابی کرد و با این
حال گفت که ایران می تواند از نزدیکی خود به مسکو برای اثرگذاری بر این کشور
استفاده کرده و با نفی دخالت نظامی و زیرسوال بردن استقلال یک کشور توسط یک قدرت
جهانی که می تواند الگویی برای مداخلات بعدی در خاورمیانه هم باشد و این به نفع ایران
نیست، از حضور تمام عیار در بلوک شرق خودداری کرده و از موضع سازمان ملل تبعیت کند.
برزگر بی طرفی فعال ایران را در منازعاتی
چون دو جنگ آمریکا علیه عراق و نیز در جریان حمله واشنگتن به طالبان را یادآور شد
و گفت: رویکرد بی طرفی فعال و حفظ همزمان مرزبندی با حامیان غرب و روسیه می تواند
ضامن قدرت منطقه ای ایران در خاورمیانه باشد.
گفتنی است؛ در پایان این نشست، سخنرانان
به پرسش های حاضران در این جلسه پاسخ دادند.
پایگاه تحلیلی رصد/ مصطفی انتظاری هرویhttp://www.rasad.org
1392/12/26
