کتاب جامعه‌شناسی سیاسی تنوع قومی در ترازوی داوری

گزارش نشست نقد کتاب «درآمدی بر جامعه‌شناسی سیاسی تنوع قومی»                                                                              گزارش از: علی بایراملو       دومین جلسه نقد و بررسی کتاب های درسی در حوزه جامعه شناسی سیاسی به کتاب "درآمدی بر جامعه شناسی سیاسی تنوع قومی: مسائل و نظریه ها" نوشته دکتر علی کریمی اختصاص داشت که انتشارت سمت آن را در 1390 به چاپ رسانده است. این جلسه  با حضور نویسنده کتاب؛ دکتر مجتبی مقصودی دانشیار دانشکده علوم سیاسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکز، دکتر علی مرشدی زاد عضو هیات علمی دانشکده علوم سیاسی دانشگاه شاهد، دکتر محمدسالار کسرایی عضو هیئت علمی گروه جامعه شناسی انقلاب اسلامی پژوهشکده امام خمینی و انقلاب اسلامی، اعضاء کمیته جامعه شناسی سیاسی انجمن علوم سیاسی ایران با مسئولیت اجرایی خانم شقایق حیدری دانشجوی دکتری علوم سیاسی و با حضور جمعی از علاقمندان از ساعت  17 الی 19 عصر روز پنجشنبه 18 خرداد 1391 در دفتراصلی انجمن علوم سیاسی ایران برگزار شد.     در ابتدای جلسه، دکتر کریمی دانشیار گروه علوم سیاسی دانشگاه مازندران به معرفی کتاب خود پرداخت و با توجه به ماهیت آموزشی و درسی بودن کتاب، دولتی بودن انتشارات و حساس بودن موضوع قومیت در ایران به مشکلات موجود در مسیر چاپ آن از جمله اصلاحات مکرر و اعمال نظرهای معین اشاره کرد که تغییراتی در محتوای اولیه آن را موجب شده است. وی افزود این اعمال نظرهای متفاوت سبب جرح و تعدیل هایی در متن و تغییر برخی عبارات گردید و این حساسیت ها تا آنجا  پیش رفت که درصدد برآمدم از انتشار کتاب صرفنظر کنم. اما با برگزاری نشست و مذاکرات مختلف سرانجام کتاب به چاپ رسید.     مدیر مسئول فصلنامه مطالعات ملی در ادامه مطالب، کتاب را به دو قسمت تقسیم کرد. قسمت اول به مسائل تنوع قومی و آثار و پیامدهای آن در حوزه سیاست و جامعه شناسی سیاسی اختصاص دارد. قسمت دوم شامل یک سلسله نظریاتی است که از منظر آنها، شکل گیری پویش های قومی و یا سیاسی شدن قومیت مورد توجه و تبیین قرار گرفته است. نویسنده با اشاره به پرهیز از ورود به مسائل ایران و تمرکز بر مباحث نظری تاکید کرد که از بداعت کتاب این است که کلیه نظریات مطروحه در حوزه  جامعه شناسی سیاسی قومیت را به نقادی گذاشته است.      دکتر علی مرشدی زاد استاد دانشگاه شاهد به عنوان نخستین منتقد، این کتاب را از جمله کتب نادر به زبان فارسی دانست که مباحث نظری قومی به صورت منسجم درآن آمده است. وی انسجام مطالب ، نداشتن اغلاط تایپی، روانی مطالب، وجود واژه نامه در آخر کتاب را از نقاط مثبت آن برشمرد. وی همچنین عدم ذکر منابع در پایان هر فصل و نبود کتاب شناسی در آخر کتاب و  اشکالات ارجاع را از ایرادهای شکلی کتاب دانست. دکتر مرشدی زاد در ادامه به برخی نکات محتوایی کتاب پرداخت و گنجاندن فصل دوم از بخش اول را غیر ضروری خواند و خلط بحث جامعه شناسی با جامعه شناسی سیاسی را در آن گمراه کننده دانست. فقدان توجه به انواع رویکردها در طرح بحث از قومیت مثل ناسیونالیسم، پریموردیالیسم، کانستراکتیویسم از نظر نویسنده کتاب " روشنفکران آذری و هویت ملی و قومی "از ضعفهای اثر است؛ بویژه ناسیونالیسم که به نظر وی قومیت و ناسیونالیسم همزاد هستند و پرداختن به قومیت بدون توجه به ناسیونالیسم ناممکن است. مشخص نبودن رویکرد نویسنده کتاب نیز از نکات دیگر مورد اشاره بود و اینکه مشخص نیست ایشان ابزارگرا، سازه انگار یا دیرینه گرا / ازلی گرا هستند. گرچه دکتر مرشدی زاد در ادامه بحث رویکرد نویسنده را ترکیبی اعلام می کند اما اذعان دارد که خالق کتاب نتوانسته است خود را از دوگانگی ساخت گرایانه و دیرینه گرایی رها کند.