"انجمن های علمی، انتخابات و مسئولیت مدنی ما"
یادداشتی از دکتر مجتبی مقصودی
در آستانه برگزاری مجمع عمومی و انتخابات انجمن علوم سیاسی ایران
در آستانه برگزاری انتخابات هفتمین دوره هیات مدیره انجمن علوم سیاسی ایران، انتشار یادداشت "انتخابات هیات مدیره انجمن علوم سیاسی ایران و هفت نکته ضروری" را بایستی به فال نیک گرفت.
این یادداشت کوتاه حاوی تاملات و نکاتی جدی است، چراکه ضمن توجه به جایگاه انجمن علوم سیاسی و انتخابات آن به عنوان یک نهاد علمی- مدنی با کارکردهای جدی و تاثیرگذار، دریچه جدیدی به مسیر آتی و محتمل انجمن می گشاید و جایگاه آن را به مثابه یک "تشکیلات آوانگارد" در مجموعه علوم سیاسی ارتقاء می دهد. این امر به نوبه خود ارزشمند تلقی می شود و در کلیت، محل تاکید جامعه علوم سیاسی ایران است.
با توجه به تجربه فعالیت های علمی و مدنی، به خصوص در انجمن علوم سیاسی ایران، به نظر می رسد دیگر نیازی به تکرار اهمیت مواردی چون اجتناب از بی تفاوتی، شهامت، خلاقیت و مداومت در هرگونه فعالیت انجمنی نباشد؛ چرا که از لوازم و الزامات این گونه فعالیت ها چنین کارکردها و رویکردهایی است که به صورت داوطلبانه و بی چشمداشت محقق می شود و طرح روزشمار "نذر مدنی" می تواند محل تظاهر گردد. با این همه، تاکید بر یک مطلب کلیدی در یادداشت مذکور و بسط و تکمیل آن ضروری است و می تواند پرتوی بر مسیر آینده انجمن بیفکند.
شاید نکته بنیادی در هرگونه فعالیت های علمی مدنی و مستقلانه آن است که فعالیت مدنی با فعالیت حزبی تفاوت دارد و نباید اشتباه گرفته شود. مسئولیت، ماموریت و گستره اختیارات انجمن های علمی بر اساس اساسنامه تیپ انجمن ها که به تایید وزارت علوم، تحقیقات و فناوری رسیده، در این زمینه مشخص و مرور آن مناسب است. به همین دلیل است که "تنوع و تکثر" در ترکیب اعضای هیات مدیره انجمن ها همواره مورد پذیرش و اصرار جامعه علمی کشور بوده و حتی الامکان از دسته بندی ها، باند بازی ها، تقلیل گرایی ها و کارهای لیستی اجتناب شده است.
البته از بدو تاسیس انجمن علوم سیاسی ایران در سال ۱۳۸۲ کم وبیش تلاش هایی برای کسب جایگاهی ویژه در این نهاد انجام شده که به دلیل مشارکت همه علاقمندان، با این روند آسیب زا مقابله شده است؛ روندی که در صورت کامیابی، این جمع علمی را به یک ساختار متصلب حزبی فرو می کاهد و تکثر گرایش ها و تنوع دیدگاه ها را سرکوب می کند.
بدیهی است که باید برای فعال کردن انجمن اندیشید و راه های مناسبی برای آن یافت که می تواند از رهگذر تعهد به "میثاق ها و مسئولیت حرفه ای" و "وفای به عهد" در قالب شفاهی، کتبی و عملی در کنار "نظارت مستمر" و مطالبه اعضاء و بازرس محقق شود. باز از همین منظر "تقویت جایگاه نهاد بازرسی انجمن" مناسب می نماید.
چه این راه را بپذیریم و چه راه های دیگری را برای ارتقای کمیت و کیفیت فعالیت های این انجمن و حفظ انسجام هیات مدیره پیشنهاد کنیم، باید بپذیریم این نهاد با همین ترکیب متنوع و متکثر اعضای هیات مدیره تاکنون گام های بلندی برداشته و هیات مدیره ۶ دوره انجمن با ساختاری کاملا دموکراتیک از خلال انتخابات سالم؛ کم و بیش توانسته است جامعه علوم سیاسی را نمایندگی کنند.
حال باید پرسید که با رویکردی حزب گونه یا لیستی شدن انتخابات، آیا هیئت مدیره نماینده تکثر و تنوع موجود در جامعه علوم سیاسی کشور خواهد بود و آیا این امر (لیستی شدن انتخابات در یک انجمن) با سلامت انتخابات انجمنی علمی همخوانی دارد؟
همچنین اگر انتخابات لیستی باشد، آن وقت پرسش از "سرلیستی" و احتمال دخالت "ساختارها و تشکیلات بیرونی" نیز پیش می آید.یکی دیگر از آفات چنین رویکردی، به نظر می رسد، "شعارزدگی و اتخاذ رویکرد پوپولیستی" خواهد بود که به نوبه خود در زمره آسیب های احتمالی چنین نگرشی می تواند گردد. منطقا از جامعه علمی انتظار می رود از شعار زدگی بپرهیزد و به جای تلاش برای جذب آرای خاموش و نیروهایی که در حاشیه قرار دارند به شایسته سالاری، کسب تعهد عملی و وقت گذاری و اخلاق حرفه ای توجه بیشتری بنماید.
تنها رای دهندگان صلاحیت تعیین افراد به عنوان هیات مدیره را دارند و می توانند تعیین کنند که این هیات جای چه کسانی است.نهایتا بایستی عرض کنم جملات فوق مانند یادداشت مذکور "با اشتیاق و دلسوزی برای اطلاع انتخاب کنندگان و نامزدهای این دوره" نوشته شده است و امیدوارم با مشارکت گسترده و آگاهانه همکاران و علاقمندان شاهد مرحله دیگری از تکامل انجمن و افزایش توان تاثیرگذاری آن باشیم.
شکی نیست که حفظ و ارتقای بنای عظیم انجمن علوم سیایی ایران که خشت خشت آن به سختی بر روی هم گذاشته شده و امروز میراث دار آن به مثابه یک نهاد علمی، مدنی، دموکراتیک و مستقل هستیم، یک مسئولیت فردی، اخلاقی و حرفه ای است.
