۲۳
مهر
جشنواره صلح در ادبیات
کودک با حضور مصطفی رحماندوست
هفدهم مهر، همزمان با
روز جهانی کودک "جشنواره صلح در ادبیات کودک" از سوی انجمن علمی مطالعات
صلح ایران، با حضور مصطفی رحماندوست نویسنده، شاعر و مترجم سرشناس حوزه کودک و نوجوان و رابعه موحد روانشناس،
مجتبی مقصودی و علی مرشدی زاد از اعضاء هیئت مدیره انجمن و جمعی از علاقمندان و کودکان
در خانه اندیشمندان علوم انسانی و محوطه پارک ورشو برگزار شد. درابتدای این مراسم، مصطفی رحماندوست
به مشکلات تعریف صلح پرداخت و در این خصوص به منظرهای مختلف اشاره کرد و گفت: تعریف
و فهم صلح از معبر تعریف جنگ می گذرد و در این عرصه تعریف جامع و مانعی از صلح
وجود ندارد.
.* عاجز از یک تعریف برای
صلح
او افزود: دلم برای صلح
سوخت که برای تعریف کردنش باید از دشمنش که جنگ است، کمک بگیریم. حتی تعریف صلح در
فرهنگنامه هم با استفاده از تعریف جنگ آمده است. در نهایت مترادف صلح آشتی آمده است.
اما صلح، آشتی نیست. آشتی معانی خیلی بیشتری دارد.
این شاعر و نویسنده ادبیات
کودکان افزود: صلح پدیده ای جمعی است، به همین دلیل صلح باید بین جوامع اتفاق بیفتد
و نه بین افراد. صلح در بسیاری از مناطق نقطه مقابل جنگ تعبیر و تفسیر شده و یک مفهوم
کاملا بزرگسالانه است چرا که صلح در میان جوامع رخ می‌دهد و نه ارتباطات فردی. بچه‌ها
زمانی که در صلح هستند صلح‌بازی می‌کنند و زمانی که در جنگ هستند جنگ‌بازی! این رخدادی
است که ما طی هشت سال جنگ با آن مواجه بوده‌ایم. چنان که در روزهای جنگ تحمیلی، کودکان
با پشتی ها سنگر درست می کردند.
او با بیان اینکه صلح
و جنگ، مساله کودکان نیست، اظهار کرد: ما بزرگسالان می دانیم جنگ بد است، اما می
جنگیم. با این حال پذیرفتیم که کودکان را وارد جنگ های خودمان نکنیم. اینکه
در اخبار می شنویم کودکان زیادی در جهان به دلیل جنگهای مختلف، کشته می شوند، به خاطر
همین موضوع است که نباید کشته شوند و کودکان نباید قربانی جنگ شوند.
·
جنگ و صلح مسئله ای بزرگسالانه!
این شاعر و قصه نویس
کودکان با اشاره به کنوانسیون حقوق کودک گفت: بسیاری از مباحثی که در این کنوانسیون
قید شده است مثل اینکه کودکان حق دارند نام و نام خانوادگی داشته باشند و موطن آنها
مشخص باشد و... ارتباطی با کودکان ندارد و از وظایف ما بزرگسالان است. نگاه بزرگ‌ها
به جنگ و صلح، اجتماعی است اما بچه‌ها به دلیل محدودیت‌های روانشناسی و اجتماعی نگاه‌شان
به جنگ کاملا فردی است. ما می‌خواهیم کتاب صلح انتخاب کنیم. اگر تعریف صلح را نبودن
جنگ بدانیم این موضوع اصلا مسئله بچه‌ها نیست. اگر با تعریف فردی بخواهیم صلح را معنی
کنیم باید بگویم 80 درصد کتاب‌های کودکانه ما کتاب‌های صلح‌اند چون به مباحثی مثل دوستی
و مهربانی می‌پردازند.
مصطفی رحماندوست در ادامه
به موضوع صلح در ادبیات بزرگسالان پرداخت و گفت: ادبیات صلح در حوزه بزرگسالان در دنیا
بسیار کم است و هر چه هست در مورد جنگ است. به ویژه در ادبیات کلاسیک وقتی که می‌خواهند
قهرمانان جنگی خود را برجسته کنند. حتی عاشقانه‌های ادبیات کلاسیک ما نیز مملو از چنین
ادبیاتی است. ادبیات کلاسیک جهان هم پر از قهرمان‌سازی است و تلاش می‌شود کسانی را
که در جنگ پیروز بوده‌اند برجسته کنند و کمتر صدایی از صلح و مدارا در چنین ادبیاتی
دیده می‌شود.
این نویسنده کودکان با
اشاره به اینکه صلح پدیده‌ای است که بعد از جنگ جهانی دوم مطرح شده است، گفت: در ارتباط
با صلح نظریات مختلفی ارائه شده است. "نظریه صلح جهانی" یکی از این‌نظریه هاست که معتقد است باید جامعه بین‌المللی
سازمانی داشته باشد که بتواند صلح را در جهان تأمین کند. سازمان ملل با همین ایده شکل
گرفت ولی در عمل به غیر از محکوم کردن متخاصمین نمی‌تواند کاری کند. نظریه دیگر صلح
"دولت واحد جهانی" است که در تمام ادیان دیده می‌شود. حکومت امام زمان (عج) در
فرهنگ ما یکی از نمودهای این باور است. این را می‌توان به عنوان تفکر دینی به کودکان
داد اما در ذهن کودکان آخرین تفکر اجتماعی خانواده و مدرسه است و نه فراتر از آن.
وی گفت: "صلح بین‌الملل" یکی دیگر از نظریه‌های موجود در این زمینه است که برای کودکان
قابل فهم نیست و آخرین "نظریه صلح از
طریق موازنه قواست" که البته می‌تواند برای
بچه‌ها قابل فهم باشد. تمامی آنچه گفته شد در حوزه کودکان غیرممکن است اگرچه در حوزه
ادبیات نوجوان باید مورد بحث و تبادل نظر قرار گیرد.
در ابتدای این نشست
و در ذیل جشنواره صلح در ادبیات کودک، مجتبی مقصودی رئیس انجمن علمی مطالعات صلح ایران
روز جهانی کودک را فرصتی دانست تا ظرفیت‌های ادبیات کودک در ایران در حوزه صلح و مدارا،
هم‌زیستی مسالمت‌آمیز و... مورد بررسی قرار گیرد. وی ابراز امیدواری کرد که انجمن
با همراهی علاقمندان و نهادهای همسو بتواند گام هایی در زمینه شناسایی آثار و
نویسندگان، تولید، ترویج و گسترش و تعمیق ادبیات صلح، مدارا، دوستی و همدلی از
طریق تشکیل "کمیته صلح در ادبیات کودک" زیر نظر استاد مصطفی رحماندوست بردارد.
وی در ادامه افزود: نیک می دانیم که این ظرفیت سنجی در گستره ادبیات کودک ساده و سهل
الوصول نخواهد بود، ولی بر این اندیشه هستیم که حرکت به سمت تشکیل این کمیته و
تمهید برگزاری جشنواره صلح در حوزه کتاب
کودک در سال های آینده می تواند شروعی بر این روند باشد.
·
جامعه پذیری سیاسی صلح و مدارا
مشاور سازمان اسناد
و کتابخانه ملی در بخشی از سخنان خود به این نکته اشاره کرد که: اگر بپذیریم که
"صلح را باید از کودکی آموخت؛ ادبیات کودک می تواند یکی از مهمترین بسترهای این آموزش باشد" ؛ نسل خردسال و کودک کشور
ما نیازمند "جامعه پذیری سیاسی صلح و مدارا" است. در این خصوص "جامعه
پذیری سیاسی صلح و مدارا" به ویژه در حوزه کتاب کودک نیازمند عزم جدی و بسیج عمومی
همه ی نیروها، نهادهای اجتماعی و اندیشه ورزان است که با ورود به این حوزه به آموزش
کودکان صلح همت گمارند. به علاوه، خیلی نمی توان به
نظام آموزش رسمی و دولتی امید داشت. نظام آموزشی
ما دچار اعوجاج و بهم ریختگی ارزشی، هنجاری و ساختاری شده است و صلح و مدارا در اولویت
های آخر این نظام آموزشی قرار دارد و نهایتا، با توجه به رشد و گسترش فضای مجازی و
ماهواره و گاه جامعه پذیری های متفاوت و متعارض از جمله در درون و برون از خانه، توجه
به حوزه ادبیات کودک از منظر صلح نیازمند بازخوانی و بازنمایی دیگر گونه ای است که
شاید از طریق کتب الکترونیک و ایجاد جذابیت های مجازی بتوان در این حوزه ورود کرد.
رابعه موحد، روانشناس
و استاد دانشگاه، از دیگر سخنرانان این برنامه بود. به نظر او، نگرش ما نسبت به کودک
و شناخت ما از او، ادبیات ما را شکل می دهد.اینکه کودک در صلح به سر ببرد، جزو بدیهیات
است، زیرا کودک باید در صلح زندگی کند. اما پای جنگ که به میان بیاید ما با یک مساله
غیر عادی مواجه خواهیم بود.
.
.* بچه ها طاقت جنگ در قصه
ها را هم ندارند
موحد درادامه گفت: تامین نیازهای کودک، جلوگیری از تنش
و ایجاد محیطی سرشار از آرامش و اعتماد می تواند باعث رشد بهینه کودک شود. چرا که این
رشد بهنجار، فقط در محیط امن اتفاق می افتد. قهر و جنجالهای والدین،
اخطاری است برای کودک؛ که محیط امن نیست. هرگز ازخاطرتان نرود که کودکان حتی طاقت جنگ
در قصه ها را هم ندارند.این روانشناس در پاسخ به این پرسش که اگر بخواهیم بدانیم در
دنیای روانی کودک چه می گذرد، گفت: کودکی که ازصدای بلند مادر، برآشفته می شود از صدای
گلوله، چگونه سراسیمه خواهد شد؟ او صلح را در یک جمله خلاصه کرد که صلح یعنی: حالت
راحت باش و نه حالت آماده باش! به گفته موحد، زندگی در حالت امن و ناامن، تاثیرات مختلفی
در روان انسان می گذارد.
این استاد دانشگاه
در حوزه تعلیم و تربیت با چند پرسش بنیادین بیان کرد :آیا جنگ، فقط روی کودکان درگیر با این
مساله، تاثیر می گذارد یا فضای خشونت بار می تواند تاثیرات گسترده تری هم داشته باشد؟
آیا نمی توان آگاهی مادران را برای تولد کودکان در کشورهای بحران زده بالا برد تا کودکان
در فضایی ناامن متولد نشوند؟ محیطی که قرار است کودکان باصدای مهیب گلوله ها، توپ ها
و تفنگ ها خو بگیرند. به گفته موحد، تصور کودکان از دنیا، آن چیزی است که
توسط بزرگسالان به آنها نشان داده شده است. امروز ما در شرایطی روز جهانی کودک را تبریک
می‌گوییم که فجایع جهانی، وضعیت کودکان یمنی را به فاجعه کشانده است. صلح یعنی «کودک»
و کودک موجودی است که برای زیستن در بستر طبیعی نیازمند صلح است. این صلح در نهاد خانواده
با فراهم آوردن فضایی آرام و دور از تنش شکل می‌گیرد. خانواده برای کودک مظهر حفاظت
و اعتماد است اما جنگها با به‌هم ریختن آرامش، اعتماد را از بین می‌برند. وی افزود: حتی کودکانی
که در کشاکش جنگها به مکانهای دیگر منتقل می شوند درگیر جنگند و آرامش لازم برای آنان
ممکن نیست. شاید بهتر آن باشد که در موالید خانواده‌های مهاجری که از منطق جنگی به
مکانهای دیگر منتقل می شوند، ساز و کارهای پیشگرانه رعایت شود تا از درگیری کودکان
بیشتر با جنگ و پیامدهای آن جلوگیری شود.
خاطر نشان می سازد
دست اندرکاران انجمن علمی مطالعات صلح ایران در قالب برنامه ریزی انجام شده،
همزمان با سخنرانی صاحبنظران در سالن فردوسی خانه اندیشمندان علوم انسانی، در
محوطه جلوی سالن در پارک ورشو با حضور کودکان و مربیان نمایشگاه کودک، نمایش
عروسکی، جشن امضاء کتاب با استاد رحماندوست و عکس با کودکان صلح و سرودخوانی یرگزار
کردند.
